Tuesday, February 3, 2009

HELLENISM AND ITS NEAR PAST.

What is Hellenism?

You get plenty of definitions about this word; it’s been labeled: an “esthetic movement”, “the Greek people and their culture”, “the academic study of ancient Greece”, or even “the proper use of the Greek language”.

Studying the definition of this word is worth considering since is only by refuting doing that it could be used on developing a far fetched propaganda, whose Hellenism is the foundation. The strange thing is that you never get a definition what Hellenism really is: an ideology.

The Hellenism embodies a hypothesis (now on “widely accepted”) for the natural connection between mysterious Ancient Greek race and today’s population of the so called Modern Greeks. This ideology was created around 18-19th century with the sole purpose: developing a new national conscience over people who were living in a territory “academically” described by some western scholars as the land of the “Ancient Greeks”.


The unusual thing with it, is that this ideology was never been created by its own people (the so called Hellenes) elite, as expected to be. This was created from foreigners, and the Francophile puppet Adamantios Korais, motivated by Great Powers interest especially by British and French. Like any other ideology Hellenism has been used as a far fetched propaganda without absolutely any ground but very powerfully supported by different subjects, whose interest was spreading this tale.


No common so-called Hellene knew about their ancestry, until they were taught about this. A forgotten history of an almost mythical race, was carefully picked, elaborated to be credible and then written by the foreigners. The people living in modern Greece were literally told what they didn’t know they were. These people were told to embrace the new artificially created reality, to forget their present that was anything, but Hellenic. This population composed from people of many ethnically origins like Albanian, Vlach, Slavic, Turkish etc were taught (sometime forcibly) how to speak the language based on the so-called Koine (which means common Greek[???]), a semi-artificial supposedly ancient language, spoken only by some high ranking Christian Church clergy and a small minority of Christian educated.



Choosing the character of newly created nation was done along with the establishment of the Modern Greece state territories, which would coincide as much as possible the spooky Ancient Hellene’s ones.

So everything was set to match those in the past:

1. the name (Hellenes)
2. the language
3. the territories

The creators of this ideology knew that the appearance (name, imposed language, territories) somehow communicates the essence (the ethnicity), so once the Hellenic national conscience created among these people the mission was completed. Using people’s ignorance, absence of other nation’s states, and supported by the local orthodox clergy, France and England successfully completed the transition from one reality to a false one, which would suit their political interest. Thus Modern Ellada was created to be a continuation of the phantomlike Ancient Greece, even though nobody heard from it and its inhabitant since long ago.



Thus despite the very big 2500 years historical gap to join artificially two very different realities, the creators of this tale found the way of giving this tale a credible appearance. This was made possible through the language. The teaching of the ‘church language’ aka Hellenic, was made compulsory in the school system after the independence. Once the language started being spoken, the evolved Hellenism claimed: our Greek language

had to be no more inferior version of the ancient language. Thus they created the ‘monster’ Katharevousa a perfect imitation of the Attic language mixed with thousand of newly coined words. This language remained official until 1976 and heavily influented the spoken language which was a monster ‘per se’.



But coming up with the new nation from the ground zero resulted in not an easy task, the experiment called “Hellenic national conscience” was not easy to be perceived by the common people, who not only were ethnically different from the intended one, but also were belonging to different religious groups. The “Greekness” concept was nevertheless fitting some brainwashed orthodox community interest, but was completely disfavorable for the Muslims. To surpass this problem, the “Greeks” and their allies have choosen to fight against everyone religiously different from them. Thus they employed a warlike race: Sulliotes, the brigand orthodox Albanian tribe. These people were the first ones who embraced the Hellenism ideology. Providing military support to them, England and France were aiming the creation of a new ally state, which they could place against Ottomans. Sulliotes were the first claiming themselves (Filiki Eteria-Nichola Mavrocordatos): ‘a race purely Hellenic’ (????).

It’s obvious that ethnically the Filiki Eteria wasn’t composed from people of a Hellenic descent, but what was forging their ideals in one alone was the religion, the orthodoxy.

From Albanian to Romanian, from Slavic to Turkish they were all orthodox fighting for the creation of an orthodox state. None of the participants was Greek by descend, they simply couldn’t be, the word ‘Hellenes’ was newly coined, based on a phantomatic idealized past. These people, in a status of self-hypnosis, claimed they were a race of pure Hellenes.


How was that possible?

Wasn’t the Hellenic race (if it ever existed), a race dying off at least 2000 years ago?

Why was the Albanian-Greek dictionary created then? Why did they need it for?

How come some people of “pure Hellenic blood” and “pure Hellenic tongue” need to learn a ““foreign”” language like Albanian?




Marko Boçari’s Greek-Albanian Dictionary




Were they really of ‘pure Hellenic blood’ descending?

It might be easy for them to believe in their own lies, but it’s just a story of low credibility for us, thinking it comes from people’s mouth who coined the word xenophobia. These people must not forget that the “Filiki Etaria” initiation level was called αδελφοποιητοί (brothers) in the newly adopted language (Greek), but along with that these people were using the word βλάμηδες (vllamides), which is the Hellenized plural of the Albanian word Vllam (brother) in their mother tongue.



The truth is that most of the so-called Hellenes didn’t know how to speak Greek. Their natural language was Albanian. That’s why the dictionary was serving for.

Now the question is: Do they have the right to create a national ideology like most other nations do? This sort of question could be placed for any national ideology, but the Hellenism is the most notorious non-realistic among them.



Hellenism as ideology being not solid at all, because it is based only on mythical accounts, tends to discriminate anything other than Hellenic, other people histories and interests. They must understand that even if the Hellenism ever existed, now it’s not its time. Hellenism is not theirs (Modern Greeks); the Hellenism belongs to the Ancient Hellenes, if they ever existed, to start with.



The neo-Hellenism can not represent a continuation of the Classical one, it simply uses the name as a cover for the diabolic purposes of its creators. Both tend to influence upon and against other people and cultures but the Neo-Hellenism is completely different from Classical one which used to be an ‘ideology’ of the esthetics, at least among art’ historians . The Neo-Hellenism is the ideology of assimilation, changing the ethnic affiliation using the most unscrupulous methods. The ultimate aim of the Hellenism is the creation of the Greek homogeneous nation. They are trying to homogenise in one alone the ethnic mixture of the Greek population (with different backgrounds), because of the panic from a possible discovery of their non-Hellenic roots, and the falsity of the Hellenic account.

Nowdays the “”purity”” of the race is being ”guaranteed” by the hand of the Greek Government in cooperation with Orthodox Church . Greece is now the only country in Europe with not-claimed ethnic minorities(!!!).



The Neo-Hellenism must not be its continuation, because otherwise anyone of them would nomore represent the values we believed on. The Modern Greeks are not descendent of the Ancient ones; theirs is a tale, a beautiful one, but unfortunately not true.

Everything culturally valuable the Modern Greeks possess cannot compete with those of the Ancient Hellenes (if they really represent the ancient population of that land). They don’t possess that cultural potential, which was so obvious and radiant at the ancient inhabitant of their land, if they really have been called Hellenes. The cultural heritage of the Modern Greeks today totally belongs to their neighbours especially to the Albanians.



The eagerness of the Modern Greeks for new territories, encouraged few centuries ago from the Great Powers based on the Hellenism ideology shows the opposite of this gleamy culture. The truth is that their intention is not capturing of new territories,but they are desperate to preserve those ones already acquired at the time of the excessive refreinless greed of taking somebody’s else possession (After the independence)



Now is the time for them to face the pure truth that not longer than two centuries ago their Albanian (and other minorities) grandparents consciously believed on the tale of Ancient Greeks, finding it very suitable for their hate against muslim population.



The Hellenism was spiritually created by the network of Greek-speaking merchants – (Thessalonica, Smyrna, Constantinople, & inland) and Orthodox clergy but academically supported by western scholars. Schools were established teaching Greek language, and the “”Greek character and culture”” under Turkish rule with their strange tolerance.

But a creation of the Greek state wasn’t an issue, at that time.

The main internal reason for the creation of the new state was the Greek speaking merchant class aspiration for a greater share of political power.

It was through this Greek speaking merchant class that the Turkish Muslim World was making all the trade affairs especially with the western countries. But since these “”Greeks”” was paying most of their commercial profits as a tax toward the Ottoman Empire, that made them hostile against the empire.

This merchant class (the core of the Greek nation) would have needed an ideological foundation, a sense of nationhood to share a greater political powers and possibly to create an independent state. That was the reason why Hellenism was created.

The creation of the new nation was fully supported by the Great Powers, so when the Greek revolution broke out in 1821, the first thing the “”Greeks”” did was to address the European states and Russia, proclaiming the independence of the phantasmatical Greek nation, and the creation of the new state to become inherent even before military victories made it apparent. It’s a fact that on the ground no military victories brought about Greek independence.

The “””Greek’”” ethnicity was illusory, phantasmatical, non-existent, but ironically they had Great Powers support. That was the reason it was made a fact despite the fact that militarily Sultan overpowered them in most of the cases. It was the politics blowing the winds in the Hellenism favour not a real renaissance of the Hellenic consciousness

On the other hand the interest of the Greek speaking merchants, orthodox intellectuals and Orthodox Church became diabolically alter in a movement for nationalism. It took an international character which gradually won over the ottoman possibility to hold the status quo. That movement was helped by Albanian Ali Pasha’s rebellion against Sultan. The “”Greeks”” took advantage of the Ali Pasha tolerance towards them and their activities, and so they joined forces with completely different purposes between them.

Sultan overpowered Ali Pasha and the “” Greeks””, but the Great Powers had decided on independence & they simply imposed it and with it the symbiotic ideology Hellenism.

Since then much ink has been spilled, writing about the Hellenism claiming it an ideal cultural movement, but it’s not, at least not the modern one. The Hellenism now is merely a chauvinistic movement. The reasons are not far to seek and the memories of the atrocities caused from the people who fought in the name of this ideology are still fresh. They start on the 19-th century which is the crucial starting point for the Hellenic nation. Although the roots of the Hellenic nations don’t go beyond that time, considerable efforts is made to develop the “ancient Hellenic” ethnogennesis theory ever since.

But now it’s the time to disclose the true character of the Hellenism. The Hellenism is the ideology of the newest race in the Balkan: the Greeks.

Although the conviction among most of today’s scholars that the Modern Greek language represent some kind of a ‘undiluted’ dialect of the Ancient one, nobody amongst them is disclosing evidences about the ways this language followed up to reach the mouth of the Modern Greek speakers. The truth is that it came through all the ‘paths’ but the family hearth. Through many millenniums, from Peloponnesus to Danube and wider, it was another language which has never stopped to be spoken in the family hearth, this is now called Albanian language and it’s eventually the same with the so called Ancient “”Greek””, which for my opinion was the language of the Pelasgians.

If the Hellenism its a term used to represent the Greeks and their language then Hellenism is not Ancient at all, because the Greeks are a new nation and their tongue is an artificial imaginative recreation of the ancient and medieval language, and it is the main component on the efforts to manipulate the history.

Monday, February 2, 2009

Profesor Konda shkencetari i pare i pellasgjishtes

Profesor Konda shkencetari i pare i pellasgjishtes


Nga Apostol Bitraku (Ne foto)

SPIRO KONDA, I PARI SHKENCËTAR QË MBROJTI TEZËN E PREJARDHJES SË SHQIPTARËVE NGA PELLAZGËT

Vargjet e eposit homerik:” O mbret Zeus dodonas pellazgjik” dhe “ popull hyjnor i pjellë dret për drejt nga dheu”, do të ishin hapi i parë nga u nis ai fillimisht për rrugën e gjatë e të vështirë.

- Duke shfletuar veprën e tij “ Shqiptarët dhe problemi pellazgjik”-

- Vepra e prof. Kondës, nën ndikimin e Eqerem Çabejit u la qëllimisht, për gati 40 vjet, në harresë.

- Edhe sot nën ndikimin e çabejistëve vepra vazhdon të “harroet”

HAPI I PARË

Sa herë kujtojmë veprën e studiuesit , filologut dhe historianit të mirënjohur korcar Spiro Konda, mendja na shkon menjëherë tek vepra e tij madhore e voluminoze“Shqiptarët dhe problemi pellazgjik “ botuar në vitin 1964. Spiro Konda u mor qysh herët me problemin pellazgjik. Që kur ishte student në Universitetin e Athinës, ku u diplomua për filologji klasike, u njoh dhe u miqësua me disa autoritete shkencore të atij Universiteti si prof. Haxhillaqis dhe prof. e arkeologjisë me origjinë shqiptare Dhimitër Arvaniti. Këta ishin studiues të njohur, shkencëtarë seriozë dhe shpallën se problemi pellazgjik është i lidhur dhe zbërthehet në shuma aspekte vetëm me gjuhën shqipe. Po kjo tezë e tyre, që ata e shpallën në formë manifesti, jo vetëm nuk u mirëprit, po përkundrazi u anatemua nga qarqet shoviniste greke që , me dashje dhe qëllime të caktuara, ngatërronin shkencën me politikën.

Megjithëkëtë, për të riun Spiro Konda, pellazgët mbetën në kujtesë dhe do të përbënin qëllimin e punës së tij kërkimore shkencore gjatë gjithë jetës së tij.Vargjet e eposit homerik:” O mbret Zeus dodonas pellazgjik” dhe “ popull hyjnor i pjellë dret për drejt nga dheu”, do të ishin hapi i parë nga u nis ai fillimisht për rrugën e gjatë e të vështirë. Shprehja “ i lindur prej dheut “ kishte rëndësi se në kohët shumë të lashta parahistorike njerëzit besonin se kur dheu nuk qe forcuar ende, po ndodhej në gjendje baltike, njerëzit dhe kafshët lindnin prej tij të gjallë. Kur dheu u forcua nga dielli dhe erërat, atëhere njerëzit dhe kafshët po lindnin me anë të martesës. Pra “ i lindur prej dheut”, do të thotë i vjetër, autokton.

TEZA DHE KUNDËRTEZA.

Pellazgët dhe problemi pellazgjik, një cështje tepër e vështirë dhe e ngatërruar. Cështja pellazge është trajtuar para rilindasve tanë nga autorë të huaj, sidomos nga grekët e lashtë. Bibliografia për këtë problem është shumë e gjërë, e pa fund. Janë ngritur teza e kundër teza, nga një herë të cuditëshme e të pa besueshme. Është arritur deri atje sa është vënë në dyshim edhe egzistenca e tyre. Sipas disave, pellazgët janë konsideruar si krijim i imagjinatës së logografëve të vjetër, nga disa të tjerë si popull historik që ka egzistuar e vepruar para grekëve, nga disa si popull i racës ariane, nga të tjerë si i racës semite. Pra, kjo vorbull mendimesh, faktesh e dokumentash kontradiktore, bëri që për mjaft studiues cështja pellazge të ishte “ tokë e ndaluar”, cështje “tabu”. Shumë pak guxonin ti hynin asaj për vështirësitë që paraqiste. Megjithëkëtë, cështjen pellazge, duke e lidhur me gjuhën shqipe, e ringjallën dhe e publikuan rilindasit tanë të mëdhënj sidomos De Rada, Naim Frashëri, Sami Frashëri në enciklopedinë e tij e tj.

Spiro Konda , sic thotë vetë në veprën e tij, duke u nisur nga mendimi i Aristotelit se fisnikëri është për një komb kur të parët e tij janë autoktonë ose shumë të vjetër në vëndin ku banojnë dhe kur nga gjiri i tyre kanë nxjerrë njerëz që me veprat që kanë lënë, janë për tu patur zili, i hyri punës me dashamirësi dhe si atdhetar i vërtetë për të gjetur fillesën, vjetësinë dhe prejardhjen e popullit të tij, të shqiptarëve. Dhe që të merresh me historinë e popullit shqiptar që nga prehistoria dhe deri në kohët e vona, sic thotë vetë përsëri autori, duhet të jesh filolog, helenist, latinist, gjuhëtar, glosolog, indolog dhe gjuhën shqipe ta kesh gjuhë amtare dhe ta zotërosh shkencërisht.Dhe këto cilësi i zotëronte në atë kohë, si asnjë tjetër , vetëm profesor Spiro Konda. Ai kishte njohuri të gjëra enciklopedike, vecanërisht në gjuhësi dhe në histori. Zotëronte greqishten e re dhe të vjetër dhe , si asnjë tjetër, kishte përvetësuar në mënyrë të shkëlqyer sanskritishten, gjuhën e përsosur të intelektualëne të Hindisë si dhe frëngjishten, gjermanishten dhe disa gjuhë ballkanike.

Në studimet dhe kërkimet e tij shumëvjecare, Konda u mbështet te autorët e vjetër grekë e latinë që janë marrë e kanë lënë dëshmi të vlefshme për pellazgët dhe në gjuhën shqipe që është celësi i zgjidhjes së këtyre problemeve. Në fillim puna e tij ishte ëndërr, pasion po… pastaj u bë realitet. Ai me guxim shkeli në “ tokë të ndaluar”dhe preku temën “ tabu”. Dhe jo pa sukses.

Me përgatitjen që kishte, me pasion e kembengulje, me punën e një shkencëtari të vërtetë, skurpuloz, pa zhurmë e pa bujë, aty në dhomën e tij të punës, si “ eremit “i vërtetë, studioi me hollësi gjithë historianët e gjuhëtarët e huaj dhe të vendit që janë marrë me historinë e pellazgëve dhe prejardhjen e shqiptarëve që nga Homeri, Hesiodi, Simonidi, Pindari, Tuqiditi, Straboni e mjaft të tjerë të kohëve më të reja. Autorët antikë grekë, në shkrimet e tyre, pellazgët i quanin popullin më të vjetër të Ballkanit dhe të Evropës.Ata cilësoheshin si popull jo grek dhe gjuha e tyre jo greke. Pellazgët shtriheshin në një teritor të gjërë,” perandoria pellazge,”ku sot banojnë shqiptarët dhe grekët modernë. Për prejardhjen e shqiptarëve dhe të gjuhës shqipe, ka pasur mendime të ndryshme kontradiktore. Shqiptarët i kanë bërë dalmatë, kroatë, lolanë, skithë, keltë, persë. Disa të tjerë i kanë bërë pellazgë, ilirë, po edhe maqedonas e trakë.Edhe për gjuhën shqipe mendimet e historianëve kanë qënë të ndryshme. Ato mund të grupohen në tre grupe. Disa janë të mendimit se shqipja rrjedh nga ilirishtja, disa mendojnë se rrjedh nga trakishtja dhe disa të tjerë kanë shprehur mendimin se gjuha shqipe është një përzierje e ilirishtes me trakishten.

Ka dhe nga ata që me dashakeqësi dhe me qëllime e paramendime të caktuara politike, pa argumenta shkencore, kanë folur keq për shqiptarët duke thënë se raca barbare shqiptare është mbeturinë e ndonjë populli që gjeti strehë në malet e Epirit gjatë përmbytjeve që sollën emigracionet e huaja, pra racë që nuk ka asnjë vlerë e rëndësi.

Megjithëkëto mendime që janë shfaqur, cështja e origjinës së gjuhës shqipe, mbetet ende problem i pa zgjidhur. Konda ju fut kësaj pune të madhe e të vështirë për të provuar e vërtetuar se shqiptarët rrjedhin prej pellazgëve dhe janë autoktonë në vendet ku banojnë sot. Teza e tij se shqiptarët rrjedhin nga pellazgët dhe glosat e emrat pellazge shpjegohen vetëm me shqipen, realizohet me anën e gjuhëve të krahasuara sanskrite, greqishte e vjetër dhe shqipe.Duke ndjekur fillin e ndryshimeve fonetike të fjalëve dhe emrave në kohë të ndryshme, shumë fjalë pellazge janë të afërta ose të njëjta dhe shpjegohen vetëm me shqipen. Për këtë autori sjell shumë shembuj, shumë argumenta, shumë fakte, citon shumë autorë dhe , pasi mban qëndrim kritik ndaj disave, jep variantin e atij që i duket më i drejtë.


SHQIPJA ÇELËSI PËR TË ZBËRTHYER FJALËT E VJETRA PELLAZGE.

Është për të theksuar se është karakteristike që në veprën e Kondës për etimologjinë e cdo fjale, sillen aq argumenta, nga një herë edhe 15 ose 20, aq vërtetime e fakte , citohen aq autorë sa nuk lihet asnjë shteg për dyshime. Dhe vërtetimet janë bindëse. Kështu, duke sjellë mjaft fjalë ku shqiptarët “ takohen” me pellazgët, autori arrin në konkluzionin se shqiptarët janë pjestarë të familjes gjuhësore japetike ose indoeuropiane dhe shqiptarët e pellazgët janë të një race. Këto takime janë të shumta. Fjala – dipatyron – sic e quanin pellasgët perëndinë, korrespondon me fjalën shqipe – de – patër – patër – de = perëndi. Fjala - demetër = dhe – metër, pra dhe – mëmë, me kuptimin – dhe – dheu = mëma e të gjithëve. Fjala pellazge – brazer – takohet me shqipen – burazer që ka të njëjtën kuptim. Etimologjinë e fjalës – pellazg – pas shumë ndryshimesh fonetike, Konda e lidh me fjalën shqipe – pjell = pra lindur jam prej dheut = i dhelindur.

Këto fjalë dhe të tjera, sic do të theksojmë më poshtë, nuk kanë asnjë kuptim e nuk zbërthehen në asnjë gjuhë tjetër, përvec shqipes. Ndryshimet fonetike që kanë pësuar ato, janë plotesisht të justifikuara e janë bërë sipas ligjeve të zhvillimit të brëndshëm të gjuhës shqipe.

Për të vërtetuar vjetërsinë e shqiptarëve Konda u drejtohet historianëve të vjetër grekë e latinë që e kane quajtur vendin ku banojnë sot shqiptarët Iliri dhe Epir. Pra a janë shqiptarët pasardhës të ilirëve dhe epirotasve? Autori për këtë sjell shumë fjalë toponime që, sic thotë ai, janë mjet fort i sigurtë që mbyll gojën e cdo kundërshtari. Me një punë tepër të kujdesëshme, duke shfrytëzur shumë burime, ai ka mbledhur e ka rreshtuar shumë emra vendesh, fshatrash, qytetesh, detesh, malesh, shkëmbinjsh, emra burrash, grash që hasen në shumë vende të Greqisë së sotme e në ishujt e Mesdheut, pra ku dikur shtrihej “ perandoria pellazge “dhe që shpjegohen me anën e gjuhës shqipe. Janë mjaft të përhapura toponimet që kanë për bazë fjalën shqipe – gur.Gura = mal në Korinth, Gura = fshat në krahinën e Janinës, Gura = qytet në Eritre. Toponime që kanë për bazë fjalën shqipe – mal.Males = vargmal në Maqedoni, Males = katund në Kretë, Malesina = fshat në Fokidë, Malesiada = fshat në Akarnani. Toponime që kanë për bazë fjalën shqipe - pyll. Peli =fshat në Eube, Pyla = fshat në Qipro, Pylaros = liman në Qefaloni e mjaft fjalë të tjera si dhe emra njerëzish. Kur toponimet shpjegohen drejt, janë dëshmuese të vërteta që provojnë se atje ku ndodhen ato, banonte populli me gjuhën e të cilit shpjegohen. Toponimet kanë vlerën e zbulimeve arkeologjike që nxjerrin në dritë objekte e dokumenta të popujve parahistorikë , po toponimet na tregojnë edhe emrin, edhe gjuhën që flisnin, pra edhe kombësinë e këtyre popujve. Të dyja këto, gërmimet arkeologjike dhe toponomet , kur kombinohen drejt, formojnë histori të pa gabuar për popujt. Shkurt, toponimet janë gjurmët e popullit që ka banuar atje ku gjenden këto toponime.

Fjala – gur - që,sic thamë, është rrënjë e shumë fjalëve të tjera e që grekët e kanë – petra- , është fjalë pellazge, për rrjedhoje shqipe dhe është përdorur nga pellazgët në Greqi para se të instaloheshin këtu helenët. Kur erdhën aty helenët, morën nga pellazgët shumë fjalë dhe emra perëndish e u dhanë trajtë greke. Pra kombësia e parë e fjalës – gur - , është pellazge. Dhe që në Greqinë parahomerike, përpara se të zbrisnin akejtë, para vitit 1500 p. e r . banonin pellazgë, ka dëshmi historike të shumta. Kështu Homeri Argosin e quante pellazgjik dhe jo akaik. Herodoti thotë se para tij Greqia quhej Pellazgjia. Straboni dëshmon se pellazgët , popull i vjetër ishin shtrirë në tërë Greqinë. Pra, konkludon autori dhe lexuesi bindet nga këto dëshmi, del se populli që banonte në Greqi para helenëve, ishte pellazgjik. Dhe pellazgë kishte kudo. Pellazgë në Beoti, pellazgë në Thesali, pellazgë në Thrakë, pellazgë në Mikenë, pellazgë në Argos, pellazgë në ishujt e Mesdheut, në Delos, në Hidra, në Kupros, në Pesos, Lemnos, Kretë, Kios. Dhe - pyllaion = pyll, oros maleianon = mal, junion pelagos = deti jonik, sic shihet kanë kuptim dhe shpjegohen vetëm me shqipen.

Në kapitullin e dytë të veprës Konda, duke ndjekur gjurmët e shqiptarëve të vjetër ,d. m. th. të pellazgëve, jep edhe shpjegimin dhe etimologjinë e emrave të perëndive greke që, edhe ato , celës për shpjegimin e tyre kanë gjuhën shqipe.Kështu kryetari i perëndive greke Zeus ka kuptimin – deu – patër = dheu është babai im. Demetra = dhe mëmë, Posejdoni = zot i ujrave e tj. Edhe emrat e hyjnive të tjera greke si Afërdita, Apolloni, Hera, Rea e tj.- zbërthehen dhe shpjegohen vetëm me gjuhën shqipe dhe kanë qënë fjalë pellazge. Sikurse thotë Herodoti emrat e këtyre perëndive grekët i morën nga pellazgët. Dhe jo vetëm kaq, po pellazgëve u detyrohet tërë qytetërimi i më vonshëm greko – romak. Edhe këtu Konda për etimologjinë , për cdo sqarim të këtyre emrave, u referohet dhe citon tërë studiuesit dhe historianët e më parshëm që janë marrë me këtë problem. Kështu lexuesi ka mundësi të njihet me mendimet e studiuesve të tjerë dhe të krahasojë mendimet dhe variantet e tyre me ato të Kondës.Në mjaft raste shpjegimet që jep Konda për etimilogjinë dhe kuptimin e fjalëve, në sajë të argumentave të shumta e korrekte që jep, janë më të besueshme e më bindëse se variantet e shumë autorëve të tjerë. Na duket se është mjaft bindës e logjik shpjegimi i etimologjisë së emrit të hyjneshës Athina. Sipas mitologjisë që na e jep Hesiodi, Zeusi e lindi Athinanë nga koka e tij, kurse bijtë e bijat e tjera i ka lindur me gra të vdekëshme dhe hyjnesha të pa vdekëshme. Bile Athinaja lindi e armatosur me mburojë e heshtë.Konda, nisur nga ky fakt, e lidh këtë etimologji – Athina – me fjalën shqipe – e thëna . Pas ndryshimeve fonetike që ka pësuar ajo, erdhi tek forma – Athenë – që nuk është gjë tjetër vec se fjala shqipe – e thëna, pra arsyeja, mencuria e mishëruar e atit.Athinaja që lindi mga koka e Zeusit, ishte kështu hyji i diturisë, i mencurisë. Dhe Athena ishte perëndeshë pellazgjike.

MISTERI ETRUSK

Në kohën e Kondës dhe më parë e më pas, mjaft dijetarë të vendeve të ndryshme, janë përqëndruar me një zell të madh edhe në një problem tjetër të rëndësishëm që ka të bëjë me gjuhën dhe prejardhjen e tyrrenasve ose etruskëve të lashtë. Misteri etrusk,nuk është vetëm një kuriozitet shkencor, as një tentativë shpjegimi i një realiteti të largët, po një mister i lindjes së një qytetërimi shumë të lashtë , i cili u përhap në gadishullin e Italisë dhe mbi të cilën bazohen vetë themelet e historisë së Romës dhe qytetërimi i parë romak.. Për etruskët , ashtu si dhe për pellazgët, mendimet e shkencëtarëve janë të ndryshme e kontradiktore. Disa thonë se ata janë vendas, disa të ardhur nga Lidia , nga Azia. Etruskët kanë qënë popull gazmor e kanë lënë mbi 8 mijë mbishkrime. Gjuha e tyre që u shkrua me alfabet grek, mbeti e pa deshifruar dhe kjo përbën një nga enigmat më të mëdha gjuhësore. Pra problemet që kanë të bëjnë me origjinën e këtij populli janë të mbuluara nga errësira. Të gjitha sa janë thënë për etruskët, dhe janë thënë shumë, janë supozime dhe nuk mbështeten në argumenta të sigurta e për pasojë nuk kanë vlerë historike. Si përfundim “ misteri etrusk “vazhdoi per një kohë të gjatë. Konda edhe për problemin etrusk, në veprën e tij ka dhënë mendime me vlerë. Sipas tij, problemi etrusk ka qënë i pa zgjidhur se studiuesit e shumtë të tij nuk janë nisur nga një bazë e sigurtë. Sipas Kondës”misteri etrusk” mund të zgjidhet vetëm brenda kuadrit të problemit pellazg si pjesë përbërëse e tij. Ai është i bindur se enigma etruske zgjidhet përfundimisht vetëm po të jetë se gjurmuesit shkencorë nisen dhe mbështeten në gjuhën shqipe.Me fjalë të tjera, ky popull i madh kaq interesant, prë tyrren ose etrusk, nuk ishte gjë tjetër vec se pellazg.Dhe pas këtyre konstatimeve, autori, si dhe për raste të tjerë, me plot argumenta e analiza serioze zbërthen shumë fjalë etruske me anë të shqipes si – etrusk – tuskë – toskë, kompania, tyrrenë, albanë, geganë e tj.Më poshtë na jep edhe vendet ku banonin etruskët, ku ishin përhapur ata si në Itali, Siqeli, Greqi, Egjipt, duke konkluduar se që etruskët, tuskët ose tyrrenët janë pellazgë, vërtetohet si më lart me fjalët etruske ose me të dhëna gramatikore të tjera që ruhen në gjuhën e sotme shqipe dhe “ misteri etrusk”zgjidhet vetëm me anën e gjuhëa shqipe.

Se sa të drejtë kishte Konda për këte problem, si dhe për problemin pellazg në përgjithësi, duket edhe tani kur mjaft studiues të rinj të kohëve të fundit, para dhe pas Kondës, pranojne se fjalët etruske shpjegohen vetëm me shqipen. Shembull për këtë po sjellim Zaharia Majanin me dy veprat e tij të botuara edhe në shqip

“ Etruskët filluan të flasin”dhe “ Fundi i misterit etrusk” ku shumë fjalë e glosa etruske i zbërthen, i shpjegon dhe i sqaron vetëm me fjalë të shqipes së sotme. Duke iu referuar Tuqiditit ( shek. V p.e.r. ) i njohur për paanësinë dhe saktësinë e vet, ai konkludon se etruskët përfaqësojnë një dega të trungut pellazg. Për flalët shqipe mal, plak, bardha, delme, dardha e tj. ka mendimin se ato jetojnë që në Luftën e Trojës dhe fjala pellazge, ilire, etruske dhe shqipe – gur – është edhe më e vjetër. Po kështu ai sjell një numër foljesh etruske që janë njëlloj me shqipen e sotme si ve, shoh, vras, ha, ik etj.

Si përfundim edhe ky autor ka mendimin se shqiptarët dhe gjuha e tyre është celës për të zbërthyer , shpjeguar e sqaruar shumë probleme që lidhen me pellazgët dhe etruskët. Gjithashtu ai arrin në përfundimin se etruskët, duke qënë një popull i ardhur, edhe gjuha e tyre ka karakter kryesisht indoeuropian. Po kështu edhe Shqipëria është ish- Iliria e Jugut. Shqiptarët që banojnë sot këtu janë autoktonë të paktën prej dymijë vjetësh.Këto të vërteta sot nuk mund ti verë në dyshim askush.

Gjithashtu, para Kondës, studiuesi me prejardhje austriake Hutenbah botoi në Vienë më 1960 veprën “ Pellazgët” ku për herë të parë dhe në mënyrë të plotë jepen tërë autorët antikë, referencat historike për pellazgët, shtrirja e tyre gjeografike “ perandoria pellazge “, mitologjia para greke, toponime e glosa pellazge që afrohen e shpjegohen me anë të gjuhës shqipe. Vepra u botua pak vite para asaj të Kondës pa ditur gjë të dy autorët për njëri tjetrin. Pra edhe ky studiues është afër ideve të Kondës për problemin pellazgjik dhe për prejardhjen e shqiptarëve sipas vijimësisë pellazge – ilire – shqiptare.

Po kështu, me shumë argumenta, me këmbëngulje dhe me patos të vecantë historik, për të parët e shqiptarëv, pellazgët, shprehet edhe studiuesi i kohëve të fundit A. Kola në veprën “ Arvanitët dhe prejardhja e grekëve. “Ai sjell mjaft dëshmi që vërtetojnë vjetërsinë e pellazgëve dhe rolin e tyre si “popull hyjnor”. Ata , pellazgët, sic thonë autorët e lashtë, ishin një popull i madh, paraardhës të fisit helen dhe futën në teritorin grek përvec gjuhës edhe gërmat , fenë, perënditë, adhurimet dhe misteret e ndryshme. Edhe qytetërimi trojan me atë akeas kanë paraardhës të përbashkët atë pellazg. Akili i lutej “ zotit të madh Diellit,dodonas pellazgjik”. Dhe Dodona pa dyshim ishte në Epir e jo në Mesdheun jugëlindor. Mali ku gjendej Dodona quhej Tomar dhe shenjtoret e Dodonës Tomare ose Tomure. Pra mali Tomorr pa asnjë dyshim. Pastaj kjo faltore e shenjtë u shpergul në jugë.


VIJIMËSI PELLAZGO – ILIRE – SHQIPTARE.

Nga sa u tha më lart del se Spiro Konda me veprën e tij “ Shqiptarët dhe problemi pellazgjik”, dha një kontribut të madh dhe iu afrua një hap së vërtetës për zgjidhjen e cështjes pellazge dhe prejardhjes së shqiptarëve. Ai e strukturoi tezën se shqiptarët rrjedhun nga pellazgët dhe vërtetoi se sqarimi dhe zbërthimi i shumë emrave dhe glosave pellazge shpjegohen vetëm me gjuhën shqipe. Materiali i gjërë që solli , faktet, dokumentat dhe vërtetimet për etimologjinë e fjalëve, në sajë të njohurive të tij të gjëra dhe të punës së madhe këmbëngulëse, janë bindëse dhe plotësisht të argumentuara. Është e para herë që një studiues shqiptar boton një vepër kaq të madhe për cështjen pellazgjike me tërë ato dokumente e fakte bindëse. Kjo natyrisht i shërbeu lartësimit të emrit të shqiptarëve si populli më i vjetër në Ballkan dhe ne Evropë.

PSE NË VEPRËN E KONDËS NUK U SHËNUA SIGLA UNIVERSITETI SHTETEROR I TIRANËS???!!!

Vepra e Kondës “ Shqiptarët dhe problemi pellazgjik,”megjithëse bëri bujë e u botua edhe në greqisht, u prit në mënyra të ndryshme nga opinioni shkencor.Në Konferencën e parë albanologjike që u organizua në Tiranë ne vitin 1962 ku morën pjesë shumë autoritete shkencore me emër, nga vendi dhe të huaj, Konda paraqiti tezat e tij. Shumë argumenta, një bibliografi të gjërë, refereca historike, fakte, arsyetime të shumta që ndriconin problemin pellazgjik. Po ndodhi dicka e pa pritur. Pjesëmarrësit e Konferencës, vërtet u befasuan nga kjo punë e madhe, voluminoze dhe e thelluar shkencore, po nuk u treguan shume entuziastë. Shkaku ishte se problemi që shqyrtohej, argumentat që silleshin ishin të pa njohura për ta dhe duhej kohë , duhej studiuar i tërë materiali i veprës se nuk mjaftonte ai që u dha në kufijtë e një kumtese të zakonëshme, pastaj mund të jepeshin gjykime pro ose kundër. Po koha kaloi dhe këto gjykime nuk u dhanë asnjëherë, as më vonë.Dhe heshtja vazhdoi gjatë. Edhe për të botuar librin u desh ndërhyrja e udhëheqjes së asj kohe dhe libri nuk përmban në kopertinë as siglën Universiteti Shtetëror i Tiranës , as Instituti i Historisë, sic bëhej për vepra të tjera të këtij karakteri, po thjesht: Spiro N. Konda”Shqiptarët dhe problemi pellazgjik”

Edhe sot e kësaj dite vepra e Kondës është pak e njohur për lexuesit se është lënë në harresë dhe asgjë serioze nuk është thënë për të. Ndofta i takon së ardhmes për ta vlerësuar atë denjësisht e për ta ngritur autorin e saj në vendin që i takon.

Përshëndetje Festivalit nga Alessandro Castriota Scanderbeg

Përshëndetje Festivalit nga Alessandro Castriota Scanderbeg

Do të desha të falenderoj së pari zotin Blerim Gjoci për ftesën që më bëri për të marrë pjesë në këtë festival si edhe të falenderoj përpara jush miken time Edlira Dedja, që si gjithmonë, më shoqëron në tokat ku ka shkelur më parë paraardhësi im, ashtu si dikur Virgjili, që shoqëroi mikun e tij Dante në thellësitë e ferrit,
të cilin e përshkroi me aq art në « Komedinë Hyjnore ». E bëj këtë krahasim, mbasi për mendimin tim, në shekujt e fundit, tokat shqiptare kanë përjetuar vuajtjet e ferrit. Por nga ana tjetër, shpresoj se nga ky ferr ngjarjesh tragjike, që përfshiu deri në prag të mijëvjeçarit më të ri Kosovën dhe Shqipërinë, të gjindet rruga e ëndërruar në shekuj prej shqiptarëve, që të çon në parajsën e paqes, lirisë, qetësisë dhe lumturisë së këtij populli të martirizuar padrejtësisht nga historia. Dhe për të mbrritur në krye të kësaj rruge të vështirë, e gjithë kjo varet nga ne. E gjithë kjo varet në vullnetin tonë. Ashtu si dikur Skënderbeu, që me vullnetin e tij të pakrahasueshëm shpërndau dritën në errësirën mesjetare.

Do të desha t’ju kërkoj falje që nuk mund t’ju drejtohem në gjuhën shqipe. Parardhësi im, Skënderbeu e fliste në mënyrë perfekte gjuhë e tij. E përveç saj, ai fliste po aq mirë edhe turqishten, arabishten, greqishten, italishten, bullgarishten, hungarishten dhe gjuhën serbe. Mesa duket, unë nuk kam mundur ta trashëgoj nga stërgjyshi im këtë virtut. Në mënyrë perfekte flas vetëm gjuhën italiane. Por mund të them se kam veti të tjera, për të cilat mund të mburrem : këndoj, luaj në piano, recitoj apo luaj në skenë, pra jam një artist.…
Alessandro Castriota Scanderbeg

Alessandro Castriota Scanderbeg
Por edhe në këtë drejtim, kam përshtypjen se paraardhësin tim legjendar nuk kam mundur ta lë mbrapa, mbasi ai ishte një artist i paarritshëm. Ai ishte interpretuesi më i madh i rolit të tij unik në historinë e botës dhe të qytetërimit, mbasi diti t’i veshë personazhit të tij petkat e njërës prej figurave më të mëdha që ka njohur njerëzimi deri në ditët e sotme. Ai diti ta interpretojë deri në perfeksion rolin e prijësit dhe gjeniut, duke mundur të kthejë faqen e historisë botërore drejt lirisë, përparimit dhe emancipimit.

Për këtë arsye, dua t’ju them me sinqeritet se është shumë e vështirë të mbash peshën e trashëgimtarit të një një njeriu të tillë. Çfarëdo gjëje që unë bëj apo mund të mbrrij në jetë, do të jetë përherë një « hiç » përpara madhështisë së Tij.

Skëndërbeu ishte një artist i madh e për të, lufta mund të quhet vërtet « art ». Por kjo s’ka të bëjë me faktin se lufta quhej ende një art në botën barbare të antikitetit. Si pioner i kohëve moderne, ku koncepti i luftës është një barbari dhe art mund të quhet vetëm rruga që të çon drejt paqes, lufta e Skënderbeut u ngrit në art, mbasi do ti paraprinte pikërisht kësaj epoke të re.

Skënderbeu s’mund të mbështetej asnjëherë vetëm tek forca, mbasi kundërshtari i tij ishte shumë herë më i fortë numerikisht dhe më i organizuar ushtarakisht. Dihet që në atë periudhë, ushtria otomane ishte makina luftarake më e fuqishme në rajon. Pra për të vepruar e për t’iu kundërvënë këtij përbindëshi të pathyeshëm, që kishte paralizuar Azinë e një pjesë të madhe të Europës, Skënderbeu duhej të vepronte duke njohur në mënyrë perfekte, së pari vetveten, limitin e njerëzve të tij, e më pas armikun e tij, deri në detaje.
Ja përse Skënderbeu ishte një gjeni dhe një artist. Artisti vjen pas të qënit njeri. Dhe Skënderbeun njeri e njohim të gjithë. Të gjithë e dimë se ai i donte ushtarët, i donte njerëzit e tij. Dashuria ishte për të arma më e fuqishme, shumë më e fuqishme se shpata apo topat e rëndë. Pa marrë parasysh pasuritë e tij, ai qëndronte i thjeshtë, nuk vishej kurrë në mënyrë lluksoze, por pretendonte që ushtarët e tij të vishnin uniformat më të mira ; i stimulonte personalisht të gjithë luftëtarët, mbasi i njihte një për një të 3.000 njerëzit që përbënin ushtrinë e tij : vizitonte me dhimsuri të gjithë të plagosurit, bënte dhurata të çmuara për ata që tregonin trimëri në betejë, duke i falenderuar përpara të gjithëve, duke mos kursyer fjalët e mirënjohjes karshi tyre ; i falte të gjithë ata që pendoheshin për tradhëtinë ndaj tij, deri duke u falur jetën atyre që kishin tentuar vrasjen e Tij.
Pra Skënderbeu ishte një njeri i mbushur me dashuri. Ishte pikërisht kjo dashuri për njerëzit dhe tokën e tij, ishte dhe dashuria që njerëzit kishin për të, sekreti dhe arti i fitores mbi armiqtë e tij, superiorë në numër e në forca.

Një gjë të tillë nuk e gjejmë të shkruar në librat e historisë. Librat e historisë radhisin data, evenimente, të vdekur, beteja, rezultate, numra, trashëgimtarë të froneve të ndryshëm, princa, mbretër, kompllote, por nuk përshkruajnë asnjëherë ndjenjat e brëndshme të heronjve dhe përjetimet e tyre. Dhe njeriu që mundi të mbrijë majat e artit ushtarak, njeriu që e ktheu në art luftën për lirinë e vëndit të tij, ishte Skënderbeu, i cili e çau rrugën e vështirë të fitores me fluksin e pamatë të dashurisë dhe pasionit prej shqipëtari të vërtetë, prej atdhetari të pashoq. Ishte Shqipëria e tij ajo që i ushqente kurajon, ndershmërinë, zemërgjerësinë, gjeninë taktike e dipllomatike, forcën për të përballuar çdo lloj kundërshtari. Ishte Shqipëria e tij ajo që i dhuroi kapacitetin e tij të jashtëzakonshëm si dhe dhuntinë për të falur. Dhe për mendimin tim, ishte pikërisht kjo dhunti që e radhit Skënderbeun në « heronjtë e kohëve moderne ».
Ishte pikërisht kjo dhunti, mjeshtëria më e lartë artistike e tij.

Jeta e tij ishte si kalvari i një filmi kryevepër. Dhe kur shikojmë një kryevepër, mund të qajmë, mund të na dridhet mishi nga mallëngjimi, por mbi të gjitha, marrim një leksion të madh mbi jetën.
Kështu mund të konsiderohet edhe jeta e Skënderbeut, një leksion i gjallë dhe i apasionuar për mbarë njerëzimin, si ligjarata e të gjithë mjeshtrave të mëdhenj.

Ky ishte Skënderbeu artist. Skënderbeu që shkroi me shpatën e tij fatin e Botës së Re. Dhe Skënderbeu ishte shqiptar e për këtë ju duhet të jeni krenarë, mbasi ndjenja e paqes dhe lirisë buron në gjenetikën e këtij kombi krenar.
Shkrimtari i madh i viteve 900’ Fan Noli ka shkruar :
« Ndonëjherë pyes veten i çuditur nëse mund të ketë sot ndonjë njeri më të gjallë se Skënderbeu ! »

Dergoi Edlira Dedja, pjaniste dhe Presidente e “Opéra sans Frontières”, Zvicër

Të nderuar miq,
Alessandro Castriota Scanderbeg më ka nisur një shkrim si përgjigje për diskutimet e fundit shqiptare mbi Skënderbeun. Mua më duhet ta përkthej atë për ta publikuar, por jam shumë e zënë e në fillim të javës që vjen, do ta përgatis.
Tani po ju nis, nëqoftëse ju intereson, përshëndetjen e tij në festivalin e filmit artistik në Prishtinë, ku ishte i ftuar si president i jurisë. Më vonë, do t’ju nis për botim edhe intervistën e tij pas vizitës së parë në Prishtinë.
Miqësisht, EDLIRA, 30.11.2008

At Marin Sirdâni: Në Shka Fajiset Skânderbegu? (Pjesa V)

At Marin Sirdâni: Në Shka Fajiset Skânderbegu? (Pjesa V)

(Hamza Kastrioti)

Por as prej ngatrresave e tradhtive që bien në sy në jetën e Skënderbeut, nuk vërtetohet aserta e Gjon Muzakës se ai i rrëmbeu shtetin ndonjë princit shqiptar. Me Skënderbeun u prishën disa herë Dukagjinët, ndonjiherë Shpanët, e duket se edhe Muzakajt nuk i paten pipat mirë me të. Dukagjinët shihet qartas prej mënyrës që u ndreqën secilën herë, se u keqsuan e i morën anën Skënderbegut për pamarrveshje e rivalitet e jo per çe sht je aneksimesh (1) Muzakajt nuk e diftuen kurrë faqe pakënaqsinë e vet ndaj Skënderbeut sa ai qe gjallë: ata morën pjesë me princa tjerë aleatë ndër mbledhje e i çuan ndihma ushtarake e të holla në rast nevoje si princat e tjerë.

Per Shpanët dihet prej Tivarasit, se tuj pasë dekë kah mbarimi i Nandorit, 1454, Pjetër Shpani, princi i Pultit Poshtër, u pështjellue vendi per shkak të bijve që nuk binin në godi për trashëgim, Ipeshkvi i Drishtit, Pjetër Ejllori, çoj e grishi Skënderbeun, që si kryetar i lidhjes të vinte me i vu kapak asaj degame. Ky me t’a marrë lajmin, udhetoi me një pjesë ushtrijet që kishte në Dibër e kaloj në dhenë e Pultit. Aty, ku me të mirë e ku me kërcnim, për një kohë të shkurtë, me shumë urti e pa i ba dam njeriut të gjallë, pajtoj e qetsoj atë vend. U pa nevoja veç t’u lidhte ndër pranga, vllau i vogël, Mark Shpani, djalosh kryeneç i qitun, i cili nuk u vente kurrsesi në kryq, e që kishte qenë shkaku i gjithë atij pështjellimit. (2)

(Autori shkrimit At Marin Sirdani)

Edhe për ndërmjetsinë e Skënderbeut në këtë degam, Fan Noli i pret drutë shkurt e thotë: “i shtroj malsit e Shoshit e të Shalës, të cilat mund t’a marrim me mend qe i aneksoj një herë e mirë”. (3) Po t’kishte qenë ky aneksim i njimendët, arësyeja e lypë që t’u përpiqte Skënderbeu a zyrtarët e tij me banorët e atij dheut ndonjë herë mbas atij rasti, në sa shkrimtarët e asaj kohe nuk e përmendin as tërthorazi. Këtij aneksimi i kundërshton edhe lidhja e Dukagjinve dhe Shpanve me Turqtë, kundra Skënderbeut në vjetin 1461. Barleti nuk e përmend fare këtë ngatrresë, e Tivarasi e cekë për rrshit, pa diftue shkakun e saj. Thotë vetëm se, në sa Skënderbeu ishte tuj bashkue një ushtri për të kalue n’Itali, mbini një ngatrresë ndërmjet të tij e Dukagjinve e Shpanve, e u pezullue atë vjetë e shkuemja përtej detit, pse ishte frikë me krisë lufta civile. U ndërmjetsue Pal Ejllori, Kryeipeshkvi i Durrsit, njeri në shenj, që jau kalonte të gjithë n’urti, dije e virtyte. Ky me durim, urti, zell e gojtari, mbrrijti me avitë zemrat e me shpëtue dhenë prej atij farë rrezikut. (4)

Shkaku i kësaj ngatrrese del në shesh prej nji Breves (5) që Piu II i dërgonte Kryeipeshkvit të Durrsit e të Tivarit, e të gjithë Sufraganeve të tyne me datë 10 Fruer 1461. Prej saj kuptohet se Lekë Dukagjini i përkrahun prej Shpanve kishte pushtue Dejën me pabesi tuj mbytë komandantin e saj venedikas, edhe kishte kërkue ndihmën e Skënderbeut kundra Venedikut, por mbasi ky refuzoj, Lekë Dukagjini e Shpanët lidhën një aleancë me Turqtë kundra Venedikut e Skënderbeut. Papa i sipërthanun nëpër atë Breve u bante me dijtë Dukagjinve, Shpanve e antarve të tyne, që po qe se mbrenda pesëmbëdhjetë ditëve nuk do të këputshin çdo lidhni me Turk, binin në mallkim. Kështu, ku prej frike t mos t’iu çojshin peshë nënshtetësit, ku prej mënyrave të bukura që dijti me i marrë Pal Ejllori, Dukagjinët e Shpanët këputën aleancën me Turk, e kthyen prapë në lidhjen me princat shqiptarë. (6)

Prej kësaj ngjarje shihet se Shpanët ishin me të vërtetë princa indipendenta, e Skënderbeu ndreqet me ta si me Dukagjinët, përndryshe, po t’kishin qenë subjekte të tij, mirret me mend se ai mbrapshtinë e tyne nuk do t’a lente me kalue aq në terr.

(Nikoll Dukagjini)

Për tradhtin e Moisiut e të Hamzait nuk asht nevoja të shtrojm kuvend, ata banë poshtërsi prej ambicjonit t’i zanë kambën Skënderbeut. Të dy u banë me Turk dhe e provuan, por u doli puna e shpueme. Edhe Gjergj Stres Balsha i doli i pa besë Skënderbeut tuj i shitë Turkut fortesën e Modrizës në vjetin 1455. Për atë mbrapshti që bani, Skënderbeu i konfiskoj pronat e ia lëshoj të vllaut, Gjon Balshes. Ma tepër i mori të hollat që kishte pasë prej Turkut per shitje t’asaj fortesë dhe e gjykoj me një burg të përjetshëm. Ma vonë, me ndërmjetsi të motrës, Jellës, qe lirue prej burgut, por nuk u pranue në kurrnjë zyre as civile as ushtarake. (7)

Prej ankimeve që Barleti qet në gojë të Hamzait (8) kishte me u marrë vesh se Skënderbeu ia hoq Gjergj Stresit sundimin e Arbnit, por Tivarasi thotë se i konfiskoj pronat të cilat ia dha të vllaut, Gjonit, e se mbasi e liroj prej burgut nuk e pranoj ma në kurrnjë zyrë. Kishe me thanë se këto dëshmime nuk kundërshtohen por plotsohen njana me tjetrën. Skënderbeu i hoq Gjergj Stresit të drejtën që i kishte dhanë me qeverisë atë krahinë nën hijen e tij, sikur ia kishte pasë dhanë edhe i ati, Gjon Kastrioti, t’et të Gjergjit qyshse ai vend u nxorr prej duarve të Turkut. Mbas asaj faqe të zezë që bani, ia hoq at tagër si djalë i parë që ishte e i konfiskoj edhe pronat, të cilat ia lshoj, si u tha sipër, të vllaut, Gjonit, i cili i ndejti besnik dajës deri në ditën e mbrame të jetës së vet.

Se këta princa nuk ishin indipendenta, posë çka u shenjue kur shkruam ma sipër se si borën pamvarsinë në kohën e Gjon Kastriotit, një provë se ata ishin vërtetë subjekte të Skënderbeut, asht se këta nuk përmenden as para kësaj ngjarje në kurrnjë rast për ndonjë ndihmë ushtarake a të hollash të çueme Skënderbeut, si përmendën princat tjerë indipendenta, e pra këta morën pjesë të thuash ndër të gjitha luftat, me dajën e vet, Skënderbeun.

Posë krahinave e viseve që u shenjuen në këtë studim, historikisht nuk mund të provohet se pat Skënderbeu të tjera. Prej zhvillimit që kemi dhanë mbi këtë çeshtje, na e merr mendja se ndritë qartas se si Skënderbeu i shtoj kufijt e princnisë së Kastriotve, e se sa të drejtë kishte ai me i zotnue ato vende; prandaj asht një dhunë që i bahet Kreshnikut tonë, po iu zunë të rrëmbyeme vendet që vullnetarisht ia lshuan të zotët, a që me fuqi t’armve ia mori Turkut. Asht e pathemeltë dhe e gabueme aserta e Fan Nolit, ku thotë se: “Skënderbeu i merzitur prej princave feudalë të vegjël të cilët i kishte si gjyle në këmbë, në mos armiq e tradhëto rë, i vuri kazmën sistemit feudal dhe ata prej princërve që mundi i mediatizoj, domethanë ua hoqi të drejtën e mbretërimit dhe i aneksoj principatat e tyre nën hijen e tij, po u la, nga ana tjetër, proprietetet personale, të cilat nuk ua ngau edhe titujt ashtu si i kishin”. (9)

Biografët e vjetër të Skënderbeut dëshmojnë se ai u mundua mos me randue aleatët e vet, e i ndejt këshillit të tyne. E kur ata i morën anën a nuk e ndihmuen mbas besës që i kishin dhanë kur e zgjodhën kryetar të Lidhjes, si ndodhi në luftën me Venedik, vjetin 1448; në rrethimin e Krujes, vjetin 1450; e kur deshti me u shkue në ndihmë Maxharve vjetin 1444; bani çka mundi vetë, e pa u mëni për zhburrnimin e tyne, vijoj në marrdhanje me ta si përpara. Populli e ushtrija adhuronte mbasi, jo vetëm pse e shihte se sa bukur dijte me i ardhë gjithkujt e me shtypë anmikun, por ma fort pse dinte me zotnue jo vetëm të tjerët por edhe vedin (10). Sjellja e tij kundrejt Moisiut, Hamzait e Stresit, që i dolën të pabesë e tradhtarë; Dukagjinve e Shpanve që u rreken me i ba të zezen, e diftojnë të ndalun, të thyeshëm e zemërgjanë, e jo si thotë Gjon Muzaka, njeri që mezi priste me gjetë shkaqe se si me shtypë princat e burrat e Shqipnisë, për me naltue vedin, e me shtue rrethin e shtetit të vet.

(vazhdon me pjesen e fundit)
Publikue ne
http://www.albanianreview.com/Switch/net/Portals/0/Kritika_Kulturore/PostKolonializmi/Ne_Shka_Fajiset_Skanderbegu.htm

Referencat Pjesa V dhe Permbajtja
1. Vro Rinaldin, ann. 1452, n. 15; ann. 1460, n. 104; - Biemmin, L.I1, f. 122; L. IV, f. 298 -299; L. VI. f. 394 - 395.
2. Biemmi, L. V, f. 331
3. Fan Noli, v. e ç., kIll, f. 213
4. Biemmi, L. VI, f. 394 -365
5. Rinald, ann. 1460, n. 104
6. Biemmi, L. IV, f. 299

7. I suoi beni furono donati al suo fratello Giovani: Moise riebbe eio ehe la di lui eontumaeia non avea voluto rilaseiare; Seanderbegh appropriossi i danari del tradimento … e riposto in liberta: trattato pero sempre per un fellone, per un traditore, ed esc1uso da ogni sorta di impiego. Il suo fratelle Giovanni seguito fedelmente, e eostantemente l’armi del zio” Biemmi, L. V, f. 347 -349.
8. Barleti, L. IX, f. 253.
9. Fan Noli, v. e. ç., k. f. 210
10. Biemmi, L: V, f. 344, 346
11. Biemmi, L. VI, fq. 488
12. “Perrimus jam omnes dum quisque si bi se natum existimat” .
13. Biemmi, L. I, f. 41 -42.
14. Biemmi, L. IV, f. 274 -277.
15. Biemmi, L. IV, f. 277
16. Biemmi, L. VI, f. 481
17. Fan Noli, v. e ç .. k IV, f. 286

Marin Sirdâni: Në Shka Fajiset Skânderbegu?

Marin Sirdâni: Në Shka Fajiset Skânderbegu? (Pjesa III)

(Autori shkrimit At Marin Sirdani)

Gjon Muzaka në memoranden e vet shkruen se Skënderbeu” … pak kohë mbassi u ba kryegjeneral i princave të Shqypnis, pati nder mend të bahej zotnues i krejt vendit; u rrembeu Balshajve shtetin, që ishte ndermjet Krues e Lezhes, domethanë Misin (Arbnin); i rrëmbeu Moisi Komnen Topisë Dibrën; na rrëmbeu edhe neve Tomonishten, domethënë Myzeqenë e Vogël, kur vdiq im at; gjithashtu u rrëmbeu krahinat e Komit e të Rondecit disa princave tjerë të cilët nuk kishin çka të bajshin, pse ai kishte ushtrinë në dorë, edhe Turku na rrinte mbi krye në çdo orë; e shpresa iu shtue edhe ma tepër, kur Papa Piu II deshti të bante kryqzatën; por mbassi vdiq Papa i sipërthanun, nisi t’a bjerrë atë shpresë, edhe te e mbramja Turku na i mori neve edhe atij të gjitha, pse kështu i pëlqeu Perëndisë për mëkatet tona.” (1)

Kur shkruem mbi martesën e Mamicës me Ka.r1 Muzak Topinë (2) patem provue se sa fort i bien ndesh së vërtetës thanat e thashat e Gjon Muzakës, prandaj na duket fare e kotë të vihemi me hedhë poshtë njëpërnjë t’thënat e tij, që nuk pajtojnë kurrsesi me shkrimtarë tjerë t’asaj kohe. Na e merr mendja se për sqarim të çeshtjës në fjalë, mjafton të paraqesim kufijtë që përfshinte princnija e Kastriotve në kohën e Gjon Kastriotit; e si u shtuan ata kufij në kohën e Skanderbegut, e ashtu me nxjerrë në shesh a vërtetë qe uzurpator apo jo Skënderbeu?

Mbas Gjon Muzakës, i ati i Skënderbeut, Gjon Kastrioti, qeveriste vetëm Matin (3); përkundra, Barleti, Biemmi, Laoniku, Frangu e Anonimët, rrethin e shtetit të tij e diftojnë shumë ma të hapët.

Biemmi, nuk e cakton krahinën që qeveriste Gjon Kastrioti, veç thotë se ishte” Princi i një pjesë së Shqipnisë s’epërme;(4)” por Dhimitër Frangu e Anonimët e thonë “Princ i asaj pjesë Shqipnijet e cila edhe sot quhet Emathja e Vumenestia (Humeshi?) (5). “Barleti, Lavardin, Luccari, e historjanët që u përmendën tashti më sipër, dëshmojnë se zotnojte edhe Krujen.

“, … ngjitas me mbretninë e Bosnjës, shkruan Laoniku asht princnija e Stefanit, të birit te Sandal Hraniqit (Kelmi Novipazari i sotshëm), ndërmjet kësaj e Epirit janë disa qytete të Venedikut e princnija e Gjon Kastriotit, mbas së cilës zgjatet princnija e Arjanit Komnenit, ma e shumta e së cilës asht anës së detit e mbmerrin deri në Gjinokastër.” (6)

Por kufijtë e princnisë së Gjon Kastriotit dalin në shesh prej fortesavet që zotnojte. Këto, mbas Barletit e Biemmit, ishin: Kruja, Petrela, Petralba (Guri i Bardhë), Stelushit, Sfetigradi (Grazhdani) e Tornaçi. Kishte pra në sundim dy Dibrat, ku kishte fortesën e Stelushi, të Sfetigradit e të Tornaçit; Matin, ku kishte petralben; Kurbinin, ku kishte Krujën, e Arbninë ose Misinë, ku kishte Petrelen.

Kurbinin me Krujën e Arbninë e patën një herë Topiajt e mandej Balshajt, por rreth vjetve 1394 -1396 ranë në dorë të Turkut për një kohë të shkurtë, me disa vise tjera të Shqipnisë.

Mbas vjetës 1402, tuj pa princat shqiptarë se Turku e kishte punën përnjimend ngusht me Timer1engun, u çuen peshë kundra tyne e i nxorën jashtë. Ka gjasë se në këtë kohë Gjon Kastrioti i çliroj ato dy krahina prej Turkut e i bashkoj me princni të vet. Këtë aneksim duket se nuk e mori për të keq princi i vendit, Pal Stres Balsha, i cili u martue me Jellën, të bijën e Gjon Kastriotit, dhe e qeverisi vendin nën hijen e tij. Një provë se Arbni qysh n’at kohë ishte në dorë të Gjon Kastriotit e jo në dorë të Balshajve, asht protesta që ky ban kundra Ipeshkvit të Lezhës në vjetë 1407, pse ai donte me aneksue dymbëdhetë kisha, që qysh motit i përkitshin Ipeshkvisë s’Arbnit. Aneksimi i atyne kishave, thote ai, do të përtrinte ngatrresa të mëdha në kler, ndër bujarë e në popullin mbarë (7). Se këta princa t’Arbnit nuk kishin me të vertetë aq randsi e provon edhe Biemmi, kur në Mbledhje të Lezhës, vjetin 1444, e ven në rend të “Signori di minor nome” (8) e Frangu nuk u përmend as emnin. Si do të ketë qenë puna, Balshajt qysh në këtë kohë nuk përmenden ma si princa indipendenta. Sa për Kurbin e Kruje nuk ka fije dyshimit se i pat Gjon Kastrioti, por nuk dihet me siguri se në ç’vit i shtini në dorë. Luccari, në vjetin 1423, Gjon Kastriotin e quan “Signor di erui” (9)

Nuk qe pra Gjon Kastrioti vetëm një princ i pa randsi i Matit, si don me e paraqitë Gjon Muzaka, por edhe i disa krahinave tjera, si u diftue më sipër, e që njihej një ndër princa shqiptarë ma me randsi t’asaj kohe. Ai qe që i nxorri punë Turkut shpesh që prej vjetës 1402 e deri 1430, e Republika e Venedikut, e ajo e Raguzës, u munduan disa herë me lidhë miqsi me të e me e pasun për vedi. Frangu e Anonimët thonë se: “Qe burrë I fortë, shpirtmadh, e në mjeshtri ushtarake fort i stërvitun e praktik” (10); e Biemmi (11) thote, “ … burrë i fortë, i urtë, e që pemjimend ishte i denjë me pasun at farë djalit”. (11) “Republika e Venedikut tuj u gjetun në luftë me Serbi në vjetin 1442, i dërgoj këtij një ambasador të veçantë për me ia mbushë mendjen të prishte aleancën me Turk e t’a siguronte se ai në sy të Republikës kishte at nderë, që kishte pasun Kont Nikitë Topija i Krujës, domethanë e zinte si të parë ndër princa të Shqipnisë. (12)

Por mbasi vdiq Gjon Kastrioti në vjetin 1442, Sulltan Murati thej besën e dhanun me dërgue njanin ndër djem të tij me marrë trashigimin atnor, e me dredhi, kinse me sigurue qetsinë e vendit deri n’ardhje të trashëgimtarit, dërgoj garnizone turke, nën kryesi të një renegati shqiptar, ndër të gjitha kështjellat e princnisë së Kastriotve. Tradhtija nuk vonoj me u diktue e krenët e vendit morën e dhanë me Skënderbeun, e ky një vjetë mbas dekët së t’et, 1443, kthej në vendlindje, e mbrenda një muaji jo vetëm shtini në dorë shtetin atnor, domethanë Krujen, Petrelën, Petralben, Stelushin, Tornaçin e Sfetigradin, por u shty edhe përtej Drinit e mposhti fushën e Mokrenës, ndërmjet Dibret e Gostivarit, banorët e së cilës e njihshin flamurin e Kastriotve qysh me kohë. (13)

Për me e sigurue Skënderbeu pozitën e vet e me i vu një pritë të qëndrueshme sulmeve turke, grishi në Lezhë, vjetin 1444, të gjithë princat e krenët e Shqipnisë, të cilët tuj pasë shpresë të gjallë në zotsinë e tij, e tuj e pa nevojën e një marrveshje rranen me shumicë. Ma në shenj ndër ta qenë Gjergj Arjanit Komneni, princi i Kaninës; Andre Topija, stërnip i Karl Topisë, princ i krahinës ndërmjet Krujës e Durrsit; Teodor Koronë Muzaka, princ i Beratit, me disa princa tjerë të Myzeqesë; Pal Stres Balsha, princ i Arbnit; Pal e Nikollë Dukagjini, princa të Pultit t’Epër, princnija e të cilve zgjatej prej Drinit në Kosovë e deri në kufij të Serbisë; Lekë Zaharija, princ i Dejës; Pjetër Shpani, princ i Pultit të Poshtër; Lekë Dushmani, princ i Zadrimës; Shtjefen Cernoviqi, princ i Zetës, edhe princa tjerë toskë e gegë. Në këtë mbledhje u formue Lidhja e Princave Shqiptarë e Skënderbeu u zgjodh një zani kryetar i saj e kryegjeneral i ushtrisë së federatës. Gjergj Arjaniti u lidh me i pague kryevjeti trillash të caktueme, mbas fuqisë që kishin, U fol me u caktue edhe ndihma ushtarake, por Skanderbegu u shpreh se nuk donte me i randue mbasi mundi me perba prej nënshtetasve të vet një fuqi të mjaftueshme me i ba ball Turkut; ndihmën e tyne e donte vetëm ndër raste të jashtzakonshme. (14)

Pak mbas kësaj mbledhje Skënderbeu, bashkoj ushtrinë në Kashar, katund në Tiranën e Vogël, e ba rasenjen, gjeti se numri i tyre mbrrinte në pesëmbdhetë mijë, domethanë gjashtë mijë kambësorë, e shtatë mijë kalorës të mbledhun prej vendeve të shtetit të vet, e dy mijë, gjysa kambësorë e gjysma kalorës të dërguem prej Aleatve. Sigurisht se po të donte, kishte mundë me bashkue edhe aq ushtarë prej shtetit të vet, që kishte gëzue paqen për do vjet të mira e prej princave që kishin vu shpresë të madhe në të, por me aq ushtri ai e dinte vedin ngadhnjyes mbi Turki.

Ushtrija e tij e zakonshme në rast lufte mbrrinte deri në tetëmbëdhetë mijë vetë, gjysa kalorsi e gjysma kambësori, posë një numrit të mirë që linte në roje të fortesave e për siguri të qetsisë së vendit. Tri të katërta të kësaj ushtrije ishin nënshtetas të tij, tjetra gjithfarësh. Në zyra të nalta ushtarake ishin edhe shumë djem, princash e zotnish, që vullnetarisht kishin hy në shërbim të tij, si Dukagjinas, Shpanaj, Muzakaj, Topiaj, Gropaj e Balshaj. Këta të gjithë, si edhe ushtarët, ishin të rroguem mirë, mbas gradës që kishin, e kur ndonjani u ndante në shenj për trimni a besnikni, Skënderbeu i lshonte edhe prona të mëdha.

U shmangëm pakëz çeshtjes që kemi marrë me zhvi11ue sa me jau futë lexuesve ndër mend stimën që kishin princat shqiptarë ndaj Skënderbeut e randsinë e pushtetin e tij. Tashti po kthejmë rishtas në vijimin e saj.
(Vazhdon me pjesen e ketert)

Publikue ne http://www.albanianreview.com/Switch/net/Portals/0/Kritika_Kulturore/PostKolonializmi/Ne_Shka_Fajiset_Skanderbegu.htm

Referencat Pjesa III
1. Hopf. f. 299 - 300.
2. Vro ket Perkohshme, v. 1935, n. XI, f. 550.
3. Hopf, f. 298, 301.
4. “Principe d’una parte dell’ Albania superiore”. L. I, f. 4.
5. “Il Sig. D. Giovani Castriotto fu quel1o, che signoreggio quella parte dell’ Albania, la qua1e si chiama ancora al giorno d’oggi Emathia et Vumenestia. K. I, f.1.
6. Laoniku, L. V. f. 248
7. Vro Zwei Urkunden aus Nordalbanien. 33.
8. Biemmi, L. I, f. 30
9. Annali di Rausa, f. 86
10. “Questo Giouanni fu huomo forte, magnanimo, et nell’arte militia mo1to pratico et esercitato. “Frangu k. I, f. 1.
11. ” … uomo forte, prudente, e che certamente degno era d’un tanto Figliuolo”. Biemmi L. I, f. 4.
12. Vro Zwei Urkunden
13. Barleti. L.Il, f. 31. - Biemmi, L. I, f. 24.
14. Biemmi, L. I, f. 39
Publikue me ne
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------



Marin Sirdâni: Në Shka Fajiset Skânderbegu? (Pjesa IV)


(Autori shkrimit At Marin Sirdani)

Posë krahinës së Matit, të Kurbinit, të dy Dibravet e t’Arbnit, që Skënderbeu i pat trashëgim prej t’et, ai i shtoi shtetit të vet edhe fushën e Mokrenës, disa katunde në distrikt të Shkodrës, krahinën e Beratit e disa vise të princnisë së Kaninës.

Kemi qenë rrejtë se edhe shtetin e Topiajve, ose Muzakjave e kishte aneksue Skenderbeu me të vetin, por e shohim se kishim qenë në gabim. Topiajt në vjetin 1445 Biemmi i difton “Padroni di Musachiana”, (1) e të zotët e atij vendit i dëshmon Moisi Golemi (2) para se me ikë e me u ba me Turk në vjetin 1456. Se këta princa ishin pernjimend indipendenta shihet edhe ndihma ushtarake që i dërgon Skënderbeut, si princat tjerë aleatë, Andre Topia vjetin 1448 e 1450.

Por edhe për vendet që thamë se Skënderbeu i pat trashëgim prej t’et, na duket i nevojshëm një grimë zhvillim. Për këtë, shi një vjetë mbasi ai kishte marrë radhën e qeverisë, 1444, Sulltan Murati i dërgonte nji ambasador me nji letër me të cilën e bante me dije se për me u ndreqë me të, lypej t’i lëshonte të gjitha viset që nuk i kishte pasë i ati. Skënderbeu i gjegjte se arsyeja e lypte që t’i zotnonte ai ato vende të krishtena, edhe pse s’kishin qenë t’et, mbasi u kishin përkitë princave të krishtenë, e ai vetë me fuqi t’armve i kishte shtijë në dorë. (3)

Këtë letër që e raportojnë Barleti, Frangu e Anonimët, Tivarasi nuk e cek fare, thotë veç se ambasadori me fjalë të Sulltanit lypte t’iu paguejshin damet e bame nënshtetasve të Turqisë, t’iu lironte Sfetigradi me dy Dibrat, distrikti i Mokrenës e disa kështjella tjera që kishte mposhtur, e t’u detyronte me u rrudhë mbrenda rrethit t’atij shtetit që kishte qeverisë i ati para se me dekë. (4)
Prej këtyne konditave mirret vesh se Gjon Kastrioti ndër vjetët e mbrame të jetës së vet, i lodhun prej luftave e i shtymë në mot, i lëshoj Turkut vendet që Sulltani ia lypte Skënderbeut. Kështu mund të pajtohet edhe paqja që i njajti historjan, thotë se kishte pasë gëzue për do vjet të mira ajo princni para ardhjes së Skanderbegut, (5) e aleanca e Gjon Kastriotit me Turq, që u përmend më sipër, të cilën u rrekte me e prishë Republika e Venedikut vjetin 1442. Përmbajtja e atyne letrave edhe po qe e sajueme prej fantazisë s’atyne historjanve mbas gjasës së ndodhjeve t’asaj kohe, na dëshmon s’pakut, se ata nuk e mendojshin Skënderbeun per një uzurpator, si e paraqet Gjon Muzaka, por si një princ, i cili tuj i pasë lirue ato vende prej robnije të Turkut, kishte të drejtë me sundue mbi to.

Patëm thanë më sipër se Skënderbeu i pat shtue princnisë së Kastriotve fushën e Mokrenës, disa katunde në distrikt të Shkodrës, krahinën e Beratit e disa vise të princnisë së Kaninës. Të shohim tashti se si i bani të vetat ato vise Skënderbeu. Sa për fushën e Mokrenës asht kot me tjerrë fjalë, atë e pat Turku qysh sa vjet përpara, prandaj s’ka të bajë në çeshjten tonë, për të tjera po tregojmë mënyrën se si ranë në dorë të tij.

Disa katunde në distrikt të Shkodrës i pat Skënderbeu prej Venedikut në shpërblim të Dejës. Puna ndodhi kështu: Lekë Dukagjini në vjetën 1447 mbyti në moh Lekë Zaharinë. Me dekjen e këtij princi, mbasi nuk kishte fëmi, princnija e Dejës mbeti në duer të s’amës, Bosës, grue e shtyme në mot. Princat fqinj së pari u munduen me mjeshtri e pa krizëm me i ba rrethin e me e shti në dorë at princni, por mbasi panë se po përziheshin edhe Skënderbeu e Venediku, e hoqën atë mendje e u mbajtën me anën që u shkonte ma për shtat.

Skënderbeu jo veç si kryetar i Lidhjes, por edhe si një farë trashëguesi nuk mund të rrinte n’atë rast dorjashtë. Qysh kur Lekë Zaharija me t’atin kishin pasë lidhë një traktat me të, që po ndodhi me dekë pa trashëgimtar, princnija e Dejës do t’i mbshtetej atij. Por megjithse ai traktat këtë herë nuk do hynte në veprim, por mbas dekjes së Bosës (6), tuj u parapa pshtjel1ime, Vrana Konti që ishte i vl1ai i kësaj princeshe , iu zotnue Skenderbeut se do t’ia mbushte menden së motrës t’ia lshonte sa ma parë. E njimend Bosa mbas këshillit të vllaut u vullnetue me ia lëshue Skenderbeut zyrtarisht krejt princninë, kështu që nuk mbetej tjetër veç të dërgoj te njerzt e vet me marrë dorzimin (7).

Veç Skenderbeut edhe Venediku kishte dërgue disa Shkodranë me ia mbushë mendjen Bosës t’ia lshojte princninë asaj republike, por tuj e pa këta se u doli e shpueme ai mision, kthyen në Shkodër, e marrin një ushtri kalorse të madhe, pa pritë pa kujtue iu rrrasën mbrenda kështjellës së Dejës. Kryetarët e asaj ushtrije me rrena e kaçarrena u munduen me qetsue princeshën e banorët. Ndër tjera thoshin, se ardhja e tyne me aq turr ishte me shpëtue princeshën e krejt at princni prej Lek Dukagjinit, i cili ishte afër te msyemit; e se qysh para asaj vrasje Skënderbeu ishte marrë vesh me Dukagjinët e kishin nda ndërmjet të vedit shtetin e tyne.

Me rrena kësodoret, pa e lanë me u përpjekë me të vetët, e morën Shkodranët Bosen dhe e dërguen në Shkodër, kinse me e largue rrezikut, e aty pa marrë mirë frymë, të marrun ashtu mendsh, e banë me ia falë Venedikut princninë e vet. (8)

Marrë vesh Skënderbeu rrjedhën e punve, u idhnue te s’ve, jo aq per bjerrjen e Dejës sa për shpifje se ai kishte pasë gisht në vrasjen e Lekë Zaharisë. Prandej bashkon menjëherë këshillin, e merr pëlqimin e tyne, ndau mos me lanë pa pague at dhunë që po i bahej prej asaj Republike. Po edhe princat shqyptarë, posë Lekë Dukagjinit që ndejti neutral, Pjetër Shpanit e Gjergj Dushmanit që mbajtën anën e Venedikut, tjerët të gjithë i çuan fjalë Skënderbeut se lypej medoemos t’i deklarohej luftë asaj Republike, si per shpifje të randë që i kishte ba, si edhe per t’ia rrudhë guximin mos të mirrte rasë me përsëritë çka kishte ba gjashtë vjetë përpara, tuj i rrëmbye zotnimin e Ulqinit, Kont Shtjefnit, në një mënyrë të pa denjë. (9)

Skënderbeu atëherë, pa tjetër i deklaroj luftë Venedikut, e pa mujte me i ba qëndresë të madhe, t’i vuni përpara ushtritë veneto-shqiptare. Venediku atëherë u morr vesh me Turqtë, kështuqë plasi lufta edhe në Dibër të Sipërme. Tuj u gjetë Skënderbeu i ngatrruem në dy ballna, la të bllokueme Dejën, Shkodrën, Drishtin e Durrsin, e u nis me nxitim në Dibër të Sipërme ku Turku kishte nisë ofensivën. Në nji kohë të shkurtën then Mustafa Pashën e kthehet dalë me vijue luftën me Venedik. Venediku atëhere prej friket mos të bjerri shqimit ato vende, dërgon delegatën me u ndreqë me të mirë me Skënderbeun, por edhe ky me zi priste me u çlirue krahësh e me u ndreqë sa ma parë, pse kishte marrë vesh se Turku kishte thye Maxharrët në Kosovë e se ajo ushtri do t’u rraste njesh në Shqipni. Priti prandaj me nderime të mëdha ata Delegatë e pa farë vështirsijet ranë në godi e u ndreqën me këto kondi ta; Venetia mbante Dejën, por në shpërblim i lshonte Skënderbeut nji copë vend ma të madh anës Drinit të quajtun Buzgjarpni, edhe do t’i paguente 1,400 dukat në vjetë; aleanca e traktatet e vjetra tregtare përsëriteshin. (10) Rafaele Volaterano (11) këtë shumë e çon në njëmijë e pesqind dukat e thotë se do t’ia a jepte Venediku Skenderbeut për shkak të së drejtës që kishte pasë.
Punën e vendit që iu lshue Skënderbeut në shpërblim të Dejës e shënon mjaft qartë Frangu. Ai thotë se zente fill në breg të Drinit, buzë Shkodret, e mbaronte në vendin e quajtun Buzgjarpni, i cili vend ishte shumë ma i dobishëm për Skënderbeun se qyteti e distrikti i Dejës. (12) Senati i Venedikut, thotë Tivarasi, tuj pasë marrë vesh prej delegatve të vet se sa dobisht u ndreqen me Skenderbeun, votoj një zanit me shkrue atë e pastarët e tij në rend të bujarve të Republikës. (13)

Krahinën e Beratit ia lshoj Skënderbeut princi i atij vendi, Teodor Koronë Muzaka, në vjetin 1450. Tivarasi kështu e bjen këtë lëshim. Tuj mos pasë princi i sipërthanun asnjë të gjakut të vet që të kishte tagër trashëgimi, kishte emnue në testament Skënderbeun për trashëgimtar, si ai që kishte ma merita mbi princa tjerë shqiptarë, si edhe për arsye të veprës së kryeme prej tij për të mirën e Shqipnisë mbarë, kundra anmikut të përbashkët prandaj tuj u gjetë në rrezik vdekje, çoj me e grishë per me i dhanë dorzimin e qytetit: e ai dërgoj një ushtri tetëqind vetëshe nën komandë të Pal Manzit. (14)

Pasha i Gjinokastrës, i cili kishte urdhën prej Sulltanit me mposhtë Beratin në rast të dekjes së Teodorit, porsa mori vesh se ushtrija e Skënderbeut kishte marrë dorzimin e atij qyteti, mbledh një ushtri të madhe kalorsie e u drejtue për at vend; e me një turr sa ma të shpejtë tuj mos u lanë kohë me u lajmrue, mundi nëpër terr të natës me kapërcye muret e qytetit e me pre copë e grimë rojen e re e shumë qytetarë që në poterë kishin rrokë armët, e ashtu me u ba i zoti i Beratit. Pal Manzi qe zanë rob, e mandej lirue për pesqind dukata, por Teodori tuj mos pasë aq sa lypshin Turqt per me u fa gopin, e ngritën prej shtratit të vdekjes dhe e varën në treg të qytetit.
Me këtë rast Skënderbeu e buer përgjithmonë at qytet, e provat e shumta të bame me e shti në dorë, shkuan huq, pse Turku ia pat mendjen vedit dhe e siguroj me garnizone të forta atë kështjellë të fortë edhe prej natyret. A mundi me mbajtë për vedi Skënderbeu ndonjë pjesë t’asaj princnije nuk dihet me siguri, por ka shumë gjasë.
(Donika Kastrioti)

Vise me randsi të princnisë së Kaninës i pat Skënderbeu per pajë të së shoqes, Donikës. Gjergj Arjanit Komneni tuj martue të bijën me Skënderbeun në vjetin 1451, i dha për pajë mbas zakonit t’asaj kohe, edhe disa vise. Se cilat ishin këta vise, shkrimtarët e asaj kohe nuk i përmendin, por Biemmi thotë se paja me të vërtetë ishte e madhe (15); e Barleti, e denjë për atë që e ipte e për atë që e mirrte (16), por tuj u marrë me mend se do t’i kenë qënë lshue ndonjë krahinë që mundte me u ngjitë me princninë e tij, duket se qe krahina e Çermenikës e ndoshta edhe e Shpatit (17). Më bahet me thanë kështu, pse Valmi deri që e mposht Turku, përmendet prej historjanve t’asaj kohe si i Skënderbeut, e disa prona ngjat Elbasanit ia kishte pasë lëshue Skënderbeu Moisi Golemit, të cilat ia fali Gjergj Stres Balshës, kur i doli tradhtar, e mandej në vjetin 1445 ia kthej (18).

Në rasë të martesës të sipërthanun bien në sy princat Dukagjinit e të bijtë e Arjanitit. Në shenj gëzimit për atë martesë, princat aleatë e krenët fqinjë ose erdhën vetë personalisht, ose dërguan bajloza (ambasador) me dhanti të çmueshme. Nuk morën pjesë në këtë gëzim princat e Pultit t’Eper, Dukagjinët, të cilët qenë ftoh un prap ndaj Skënderbeut; e të vllazënt e nuses, të cilët ishin trazue, pse i ati i dha motrës së tyne një pajë tepër të madhe. Megjithkëta, Gjergj Arjaniti nuk i ra veshit per idhnimin e të bijve e vijoj gjithë jetën e vet një miqsi aq të përzemërt me Skënderbeun, sa thotë Barleti(19), se princnitë e tyne nuk kishin kufij të veçantë ndërmjet tyne; domethanë se nënshtetasit e të dy palve mirrshin e ipshin pa pasë kurrfarë pengimit, si t’ishin të një shteti. Përndryshe Arjaniti qeveriste shtetin e vet, si princ krejt indigendent, e i dërgonte Skënderbeut, në rast nevojet, ndihmë ushtarake e të holla, sa i lindte në zemër, si princat tjerë aleatë. Kështu diftojn historjanët e asaj kohe e edhe vetë Barleti.

Fan Noli thotë se: “Pas vdekjes s ‘Arjanitit, me 1461, si duket, Skënderbeu ia aneksoj tërë principatën dhe i mediatizoj të bijtë, se nje prej syresh nga inati u bë muhamedan pikrisht pas këtij moti”. Sidomos, dimë me siguri që Himarën e trashëgoj Gjon Kastrioti, i bir i Skënderbeut, dhe jo të bijt e Arjanitit”. (20) Por vetëm me kaq, pa citue kurrë një dokument, kujtoj se nuk provohet gja. Se pse u ba muhamedan njani ndër djemt e Arjanitit shi mbas vdekjes së t’et, kanë mujtë me qenë shumë arsye, e ndër ta mund të ketë qenë udobisht edhe pakënaqsi ndërmjet të vllazënve për të ndam të trashëgimit, si ndodhi ndër djemt e Pjetër Shpanit; e shpresa se tuj u ba muhamedan, Sulltani do ta përkrahte edhe ma fort se Moisinë e Hamzain, me fitue kunorën e Shqipnisë. Për Gjon Kastriotin II jo vetëm se nuk e dimë me siguri, si thotë Fan Noli, se e trashëgoj Himarën, por as nuk ka gjasë. Domenico Malipiero n’Annale të veta, na difton se i biri i Skënderbeut, Gjon Kastrioti II, i thirrun prej Shqiptarve kthej prej Italijet në Shqipni vjetin 1481, mposhti një pjesë të mirë të shtetit atnor me ndihmën e Himarjotve edhe theu një ushtri turke kund nja 2,000 vetshe të dërgueme kundra tij (21) Kryengritja u përhap në jug e në veri edhe mezi u shue mbas disa vjetësh. Tashti a thue vetëm pse Gjon Kastrioti II i thirrun prej Shqiptarve e ndër këta edhe Himarjotët, e pse me ndihmën e tyne shtini në dorë nji pjesë të mirë të shtetit atnor, do thohet se e trashëgoj ai Himarën e jo të bijtë e Arjanitit, të cilët ka gjasë se as nuk morën pjesë n’atë kryengritje? Atëherë ishte në zjarm mbarë Shqipnija e nuk kishte marrë fund lufta, prandaj Gjon Kastrioti II ishte vetëm një kryegjeneral luftet e kurrgja tjetër. Se si do t’u përpjestonte Shqipnija, të shkonte puna mbarë, nuk mundet me u dijtë, vetëm mund të thuhet, se Gjon Kastrioti II do të perfitonte shumë prej atij rasti.

(Vazhdon me pjesen e peste)

Referencat Pjesa IV
1. Biemmi, L. II, f. 86.
2. Kështu ndër fjalë tjera u thojte Moisiu pesëmbëdhetë besnikve të vet para se me ba at poshtërsi: “Quest oeeasione, la quale di sieuro mi eolloea sopra il trono dell”Albania, io ho destinato di non lasc1ar1a seappare: e voi altri, se vi piaee di esser a parte di questa mia risoluzione, sarete a1tresi parteeipi del mio innalzamento: eioe diverrete Principi dell” Albania, oeeupando quel grad o di potesta, di do mini o in eui al presente vedete i Dueagini, i Topj, gli Spani, e gli altri Principi, e Signori di questa Provineia. “Biemmi, L. V. f. 325.
3. ” … Et eosi ti dieo, et vogli o eonsentire, ehe tu posseda liberamente 10 stato, ehe per heredita ti aspetta, eon questo patto pero ehe tu mi restituisea quella parte dell’ Albania ehe abbiamo aequistata da altri, ehe da tua Padre … ” Kësaj letre Skanderbegu i përgjigjej: “oo.A quell0 ehe mi diei eh’io ti ritorni quella parte in dell’Albania, ehe hai aequistata da altri ehe da mia padre; ti dieo: ehe essendo quella parte ehe tu diei de Christiani, aneora ehe non fusse del Padre mio, essendo io aneora Preneipe Christiano, piu di ragione si eonuiene a me, ehe a te: pereioehe e piu leeito, et ragioneuole ehe un Christiano posseda quello ehe fu di Chris tani (Maneandoei i proprij loro Signori) ehe non tu, il quale sei di eontraria, et diversa fede, e tanto maggiormente a me toeea di ragione, hauendola eon l’arma in mana aequistata giustamente” Frangu, k. VI, f. 33 - 37.
4. Biemmi, L. II, f. 88
5. Biemmi, L. II, f. 89.
6. “oo. Il quale essendo morto eosi senza figliulo, et heredi , perueniua 10 stato a Seanderbeg, dopoi pero la morte della madre del detto Zaeharia, ehiamata Bessa, in virtu di eerti Capitoli gia tra loro stabiliti”. E në manifesten që shpalli Skanderbegu në rast të luftës thojte:” .. .in virtu della Capitolazione fatta tra me, et esso, et suo padre, nei quali si eonteneua ehe morendo esso Leeh “Zaeharia senza heredi, ehe’ I detto stato hauesse da sueeeder nella mia persona, et de miei sueeesori”. Frangu, k. X, f. 52, 54.
7. Il Conte Urana ehe’era fratello di Bosa tolse l’impegno presso Seanderbegh di persuadere ia sorela ehe faeesse a lui un’intera autentiea eessione di tutta la sua Signoria: ed in fatti avea ridotto l’affare a perfezione, superate le opposizioni deg1i Seutarini ehe adoperavansi a tutto potere in favore de’ Veneziani, ensieehe non maneave a1tro senoehe Seanderbegh spedisse la sua gente a prender il posseso di Dagno. BiemIDi, L. II, f. 103.
8. Biemmi, L. II, f. 105.
9. Biemmi, L. II, f. 106. - Mënyra se si Venediku ia rrëmbeu Ulqinin Kont Shtjefnit asht e përshkueme prej Francesco Verdizotti, tom. I, lib. 23, f. 498, in Venezia ann. 1698.

10. S. Romanin, Storia Doeumetata di Venezia, vëll IV, f. 243 - 244. Frangu (k. XI, f. 65) e Anonimi (f. 265) thonë se pak kohë mbassi u muer në dorzim Skanderbegu ket vend ia kthej bujarisht Republikës. ll. Volaterano, L. VIII, f. 188.
12. ,,, Cioe ehe il Signor Seanderbeg ritornasse alIa Serenissima Signoria tutto quello ehe gli haueua tolto, et all’ineontro lui hebbe una buona parte del distretto di Seuttari, eomineiando dalla ripa del Drin verso Seuttari, infino ad un luogo ehiamato Busgiarpeni, la qual parte inuero era molto piu utile per Scanderbeg che la citta, et il distretto di Dagno”. Frangu, k. XI, f. 65.
13. Kështu Biemmi, L. II, f. 143, i cili i ep fund këtij kallximi historik me këto fjalë:” Questo fu l’esito della guerra che avvenne tra Scanderbegh, et i Veneziani, in cui certamente l’acquistata vittoria di mo1to accrebe la riputazione alIa sua spada dichiarata invincibile non solo contm il turco, ma ancora -contra qualunque altro Potentato”
14. Biemmi, L. III, f. 224 - 225. ” Teodora Corona ch’erane Signore non avendo alcuno cui il sangue dasse il diritto di succedere alIa sua Signoria, avea in testamento nominato Scanderbegh suo erede, come quegli che aveane piu merito so pra gli altri Principi Albanesi, ed ancora qualche ragione per cio, che avea operato alIa salute universale dell’Albania contra gli atachi del nemico comune. Quindi essendo vicino a morire mando a chiamarlo per dargli il possesso della Citta: ed egli vi spedi Paolo Manesio con ottocento soldati”.
15. Biemmi, L. IV, f. 299.
16. Biemmi, L. VII, f. 196
17. Tuj perqasë Barletin, L. II, f. 34; e L. XIII, f. 304; Hopf. 299; Laonikun, L. V, f. 248; Biemmin, L. I, f. 30, kjo princni pershijte Kaninen, Himaren, Mokinen, Çermeniken e Shpatin.
18. Biemmi, L. V, f. 347 -348.
19. Barleti L. II, f. 34.
20. Historia e Skënderbeut; Boston, Shtypëshkronja “Dj elli”, k. III, f. 213
21. Vro Pisko, Skanderbeg, f. 160.
Publikue ne http://www.albanianreview.com/Switch/net/Portals/0/Kritika_Kulturore/PostKolonializmi/Ne_Shka_Fajiset_Skanderbegu.htm

Lek Pervizi: T’i rikthehemi historisë së Skanderbeut

Lek Pervizi: T’i rikthehemi historisë së Skanderbeut

LAJTHITJE INTELEKTUALE OSE INJORANCE KULTURORE Nr. 2

Nuk mund te rrijmë duer kryq e me ba sehir ndaj një fenomeni të tille absurd, qe kalon në shkallën e një lajthitje, per disa prototipa të pseudo intelektualizmit shqiptar, që merren me histori dhe të tjera shkenca simotra, pa perjashtuae edhe të huejt që kerkojnë të fusin hundët në punët tona, sipas shprehjes popullore « eja babë të tregoj arat ».

Çeshtja, në dukje, nuk asht aq e thjeshte per t’u trajtue, por me thanë të drejten, nga ana tjeter, duket diçka qesharake, kur asht fjala per historinë e Gjergj Kastriotit Skanderbeut, që edhe kalamajtë shqiptarë që sapo janë çue prej djepit dhe kanë nisë me belbëzue ja dijnë jetën dhe veprat, dhe i kujt bir ka qenë e si quhej i ati i tij i lavdishem, Gjon Kastrioti, pra që quhej Gjon. E se si edhe të birin, Skanderbeu e quejti Gjon.

Ekziston një sëmundje trurore (mentale) që quhet menengjit, që asht ngjitëse dhe e rrezikshme, ose te vdes ose te len gjytrym nga trupi dhe nga mendt. Edhe lajthitja intelektuale duket se ka disa veti ngjitëse, sepse ndryshe, nuk ka se si të dallohen të njejtat simtoma fobie ndaj çeshtjes së Skanderbeut, në disa individë, e që ka marrë përmasa kombëtare e ndërkombëtare, mbasi asht mpleksun dhe ndonjë prototip i huej në të. Kjo lloj e dytë sëmundje, per fat të mirë, nuk asht vdekjepruese fizike, por nuk përjashtohet të jetë e tillë mendorike, ku nuk ka dyshim se prek disa pjesë trunore qe lidhen me shfaqjen e disa ideve psikopatike që kanë vetinë të çorodisin njerëzit. Nuk janë të pakët shqiptarët që janë përfshi nga kjo çorodi, të cilët kërkojnë shpjegime, ndaj kësaj lajthitje të zyrtarizueme në shtyp, intervista e gazeta, për sebep të një libri që paska shkrue një historian, që jetoka në Svicër ose Austri, ku thonë se jep mësim në një universitet. I shkreti universitet me gjithë studentët e katedrës së profësorit të shquem ! Në fakt i shquem ai u ba, bile shumë, për ne shqiptarët, kur befasisht një individ i kualifikuem edhe ai si Prof. Dr. (shqiptar ky) shpalli me bujë të madhe se kishte përkthye një libër nga Prof. (i shquem) Oliver Schmitt, ku tregohet se Skanderbeu nuk ishte ashtu siç e njohin shqiptarët, por siç e njohin “gomarët”, (François Gomar, ose latinisht Gomarus, shqip Fran Gomar) quhet një shkëncëtar hollandes (shiko Larusin), filosof e teolog.

Në këto rrethana na del se përkthyesi ia paskej kalue autorit, sepse na lëshon intervista te tilla sa bombastike aq dhe bajate, sigurisht për të tërhequn blerës për libri sensazional, ku i gjori Gjergj Kastriot Skanderbeu, na del se asht i biri i një Ivan dhe jo Gjon Kastrioti, ku Gjon qenka emën i shpifun. Aq e lajthitëse asht kjo, sa po t’i bjeshë Shqipnisë nga Jugu në Veri, emnin Gjon e gjen në çdo shtëpi shqiptare, katolike apo orthodokse, pa përjashtim, jo që ka edhe musulmanë që e mbajnë me krenari atë mbiemen, kujtojmë fisin e Gjolekës (Gjon-Lekës) në Kurvelesh e familjet Dibrane e Matjane: Gjoni, Ndregjoni, etj.

Prandaj çeshtja e parë që hyn në këtë bisedë, asht emni Ivan. Nga e proftasi profesori i nderuem ? Asgjekundi, përveç se nga mos njohja me themel e gjuhës latine origjinale, dhe të latinishtes makaronike që kaloi në italishten vulgare të mesjetës, me të cilën gjuhë u shkruen shumica e librave të asaj periudhë mesjetare kur jetoi e luftoi Skanderbeu e deri vonë andej nga 1700.

Pa dyshim se gjendet ai emën i shkruem, gjoja si “Ivan”(për të paditunit) por nuk asht aspak ashtu siç e ka interpretue Schmitt, por asht “Iuan”, si rrjedhim i ndryshimit të latinishtës “Iohannes, ku Ioha asht kthye në Iu , dhe po ashtu ne tekstet latine mesjetare e gjen “Iuanes”, por në asnjëmënyrë Ivanes. Kësaj i thonë të mos keshë haber fare nga gjuhët e vjetra latine e greke, dhe t’i përkthesh fjalët e emnat sipas qejfit. Nga ana tjetër dihet (për dijetarët) se aso kohë shkronja “U“ shqiptohej “U” edhe “V”, sipas kuptimit që merrte fjala, siç e di çdo shqiptar, që Konti Uran quhej prej kruetanve Vrana Konti (dhe prej gjithë shqiptarve). Prandaj, si duket i kanë ba sytë Profesorit në fjalë, sepse ai emën në librat italisht të botuem asokohë ne Venecia, shkruhej tekstualisht kështu “ Iuan” me “i” si “Ioahannes” dhe pa dyshim shqiptohej “Juan” dhe jo Ivan. Prandaj spanjollët e shkruejnë Juan dhe e shqiptojnë Huan, por asdpak Ivan. Këtë emën “Ivan” profesori në fjalë ose kushdo tjetër si ai, të shkojnë e ta gjenë ndër librat serb apo kroat ose rus, por edhe aty me të njejtin përfundim, sepse emnin Gjon, edhe ata e shqiptojnë Jan. Ma poshtë po paraqes listën se si emni Gjon jepet ne gjuhë të hueja, por që shqip tingëllon e përkthehet gjithmonë Gjon (me përjashtim të dyshës Schmitt-Klos ose dhe të ndonjë tjetri të falisun). A jemi a s’jemi shqiptarë ?.

Ja q’jepet në librat dhe në enciklopeditë për emnin Gjon.

Latinisht , Iohannes dhe Iuanes nga ku interpretimi i çdo vendi e populli tjetër :

Italishte e vjetër (1500-1700), Iuan
Italishte normale Giovanni
Gjermani, Johann
Angli, John
Francë, Jean
Spanjë, Juan
Rumani, Joan
Esperanto, Johano,
Bielorusi, Ukrainë, Serbi, Kroaci, Çeki,
Poloni, Bullgari, Rusi, Hollandë, Portugali , Jan
Hungari, Jan, Janosh
Suomi, Johana
Suedi, Johan, etj. etj.

Pra, duke u nisë nga emni origjinal greqisht e latinisht “ Iohannes”asht ruejtë pjezëza fillestare “Jo, Ja, Jua, Joa” dhe nuk ka kalue ne “Iv”, përveç një dëformimi të tillë në Rusi, e ne ndonjë vend tjetër sllav. Por me sa kuptohet, Oliveri ka hulumue nëpër skutat e arshivave të librave e dokumentave të kronikave sllavo-serbë, mjeshtra të fallsifikimit e të shpikjeve mendore fantasiko shkencore për historinëe shqiptarve dhe posaçerisht të Skanderbeut, që u kaardhë hakut dhespotëve të Serbisë, aleatë të Turqëve, si Brankoviçi me soj e sorollop.

Përfundimisht, dotë kishte qenë mirë për Profesorin sviceran dhe për përkthyesin e tij shqip, që ta jepnin emnin shqip “Gjon” e mos të kalonin në pjella hamëndore të pa pëlqyeshme dhe fyese për gjithë shqiptarët, duke fillue nga fëmijët e djepit e deri te pleqte njeqindvjeçar. Patjetër që lipset që këto shkencëtarë të nderuem t’i kërkojnë zyrtarisht të fala shqiptarve për këtë lajthitje të papërgjegjshme dhe absurde. Përndryshe të shkojnë e të bajnë një kontroll në një qendër psikiatrike.

Te gjithë sllavët e Evropës qendrore, si Polakët, Çekët, Bielorusët, Ukrainasit, e shkruejnë dhe e shqiptojnë emnin Gjon, Jan, ashtu dhe hungarezët, Jan ose Janosh. Sa që ne shqiptarët, për t’i ndejtë drejt punës, Jan Huniadin e shkruejmë shqip Gjon Huniadi, siç e shkruen çdo popull në gjuhën e tij për kuptimin Gjon, që përfaqëson dy shejtorë të mëdhej, Shën Gjon Pagëzuesin e Shën Gjon Ungjilltarin, të dy kusherij të Krishtit. Profesori në fjalë duhej të nxirrte mësim që shqiptarve të ua jepte emnin shqip, pa çka se gjermanet e thirrnni Johann, anglezët John, francezët Jean, italianët Giovanni, etj. etj. Sa për latinishtën, emni ka lidhje me librin e Ungjillit që fillimish ishte shkrue greqisht ku Shën Gjoni quhet Iohannes, që u përdor po ashtu edhe latinsht, por ku pësoj një ndryshim ne “Iuanes” (pra Juanes) duke ruejtun shqiptimin zanorik “Ioa…në Iua dhe aspak atë “Iva…”. Kjo kuptohet lehtas prej kujtdo që di me shkrue e me këndue dhe e njeh latinishtën, italishtën, e gjuhët e tjera evropiane, qofshin, te vendeve perednimore ashtu lindore sllave, që e kanë ruejtun shqiptimin origjinal te shkronjës “J, j ” që latinisht e italisht shkruhej “I, i “. Prandaj kalimi i Iohannes në shqip ka qenë “Gjon” nga “Io…n”.

Shqiptari njihet për reduktimin e emnave në njërrokshe, veçanërisht zonat veriore, ku dallohet Mirdita, qe nuk e njohin “ë ” pazane. Profesori Schmitt, me që i kishte hy asaj pune me shkrue një libër mbi Skanderbeun, se pakut te kishte vizitue vendet ku ai jetoi e luftoi, Krujen, Kurbinin, Matin, Mirditen, Dibren e Lezhën. Patjetër do t’ishte mahnitun duke pa për çdo shtëpi një Gjon, e po ta pyeste atë njeri apo atë kalama, pse e ka ate emën, ai me mburrje do të përgjigjej se asht emni i Gjon Kastriotit, babës së Skanderbeut, dhe i birit të këtij, Gjon. Aq edhe ma tepër do te çuditej profesori sviceran, kur t’i rreshtoheshin një varg emnash njerrokshe , te cunguem ga emnat e vërtetë të maparshëm si ; Gjon, Gjok, Gjet, Gjin, Gjush, Gjysh, Gjik, Gjel, Gjet ; Ndue, Nik, Nok, Ndoc, Nush., Ndrec, Ndre, Ndrek…Kol, Nkoll, Kel, Kim, Kok…Lek, Lem, Lin, Lon, Lok, Luk, …Prend, Preng, Prek, e plot të tjerë të llojit. le të shkojë e t’i gjejese si shkruehen e fliten në botë (e në vendet sllave ku, si duket, e paska burimin e dijeve.) Ashtu dhe gratë, që pa njohuni gjuhësore shqipe, Profesori Schmitt thotë se emnat e motrave të Skanderbeut ishin sllav. Nga ky zbulim interesant ? Po pse sllav janë emnat e grave shqiptare të veriut, si Gjelë, Marë, Diellë, Dilë, Prenë, Drane, Gjyste, Ange, Age, Liza, Margjela, Tringa, Leze, Mrika, Frane, Nora, Shuke, Lena, File, etj. etj.

Këto emna nuk janë rreshtue kot, sepse çdo emën i tillë e ka koresponduesin në gjuhë të hueja, dhe një studiues si Schmitt nuk mund të ia shesi shqiptarit sipas shkrimit të huej por sipas emnit shqip. Prandaj, në qoftës se zotit profesor i kanë pa sytë “Ivan” për “Juan” (le t’i hapi sytë ma mirë, ose të marri një lente smadhuese, por jo te markës “klos”, sepse i japin pamjës tjetër formë, bile edhe të përçudnojnë fare).

Në këto kushte, një përfundim arrihet i pashmangshëm, e përsëris, se profesor Schmitt duhet t’i kërkojë të fala popullit shqiptar dhe atë libër ose ta rishikoje me sytë e shqiptarve ose të mos e botojë ma fare. Sa për atë që gabimisht ose edhe qëllimisht u botue në Shqipni, ai përfundimin e ka në koshin e plehnave, se shqiptari nuk i honeps ato thashëtheme bajate e te pa kripë e yndyrë që i sërviren për të ia çoroditun mendjen. Për Gjergj Kastriotin Skanderbeun, asht një gabim i madh t’i fyejsh shqiptarët në ndjenjat ma të zjarrta të atdhedashunisë, që lidhet me emnin e pavdekshëm të Skanderbeut.
Të gjithë ne dotë vdesim, dhe emnat tonë dotë harrohen, bashkë me atë të Prof. Schmitt dhe të përkthyesit (ose të manipuluesit) të tij shqip, sikur s’kemi qenë kurrë, por emni i Gjergj Kastrioti do të mbetet i pavdekshëm në shekujt, sado që të ketë të tillë të lajthitun që mundojen me e shqim. E sado që të mundohen Schmittët ose klosët ose klostarët, gozhdat ose gotat që thehen, me denigrue atë figurë madhore të historisë së Kombit Shqiptar, asht si me dashtë me skalfitë shpaten e tij të çeliktë me gishtin e dorës. Pa lene çka prallisin Schmitti me klosin edhe për shpatën dhe kokorën e Skanderbeut, që edhe ato na qenkan e s’na qenkan, (fatmirësisht qenkan, janë e do të jenë).

E gjithë kjo sa u fol i përket çeshtjes se emnit Ivan që ia kanë beditë Gjon Kastriotit, duke na e ba edhe sllav e orthodoks. Kur ai nuk ka qenë as ashtu as kështu, as i një dukunie të tillë. Gjon Kastrioti, i njohun në gjithë botën e dijetarëve dhe të njerëzve të mënçur (përveç asaj të injorantëve ose të falisunve nga mendja), ka qenë katolik nga fillimi deri ne fund te jetës së tij me emnin Gjon. Ka qenë luftëtarë i madh, me atë ushtri të pakët që kishte. Me guxim iu kundërvue turqëve, duke arritun edhe ndonjë fitore, por aq e kish takatin e fuqinë e iu desh me u nënshtrue me kondita të randa, siç ishte dhanja e fëmijëve peng. Këtë ai e bani jo me shpëtue veten, por vendin e popullin. Desh te ruente të pacenueme principaten, duke iu ba vasal Sulltanit e pague tribute, për me mbajtë fenë katolike, nderin e krenarinë e popullit dhe të familjes fisnike të tij. Këto, si duket nuk i kanë hyn në tru Sviceranit, dhe as që e ka ça kokën për me hulumtue, por ka gjetë disa libra e shkrime sllave, ku arrinë të na thotë, me gojën e mikut të tij klosarian, i përforcuem nga miqte e tjerë të gotave boshe, që Gjon Kastrioti qenkaj martue me të bijën e mbretit serb Brankoviç. Kjo i tejkalon kufijt e lajthitjes e bie mu ne humneren e injorancës ma të madhe që mund të mëndohet. Një gabim trashanik që nuk e mban as elefanti as nuk e ngre vinçi ma i madh në botë. Qe ta marri vesh profesori Schmitt, tokat shqiptare brenda kufijve të Dibrës së Vogël të Mois Golemit, të Matit, të Mirditës, të Kurbinit e të Krujës, të Lezhsë, etj., pra e gjithë Shqipnia e veriut, pa pjesën e Maqedonisë (Dibrën e madhe), me gjithë Kosovën kanë qene krahina katolike me sundimtarë e princa katolikë, siç ishin, Balshajt, Topiat, Skurajt, Spani, Muzakët, Dukagjini, Kastrioti, Jonima, etj.

Pjesa e Dibrës së madhe, që shtrihej nga Dibra e Vogël deri në Tetovë e përfshinte fushën e krahinën e Pollogut, ishte e banueme nga shqiptarë orthodoksë dhe jo sllavë apo serbë. Kjo të jetë e qartë. Si rrjedhim, sundimtari i Pollogut, siç shkruhet te Dhimitër Frangu, i dha të bijën e tij Vojsavën për grue Gjon Kastriotit. Patjetër se si ordhodokse ajo kishte një emën të tillë. Por ama nuk ishte e bija e Brankoviçit, por e princit shqiptar të Pollogut nuk i dihet emni). Edhe sot e kësaj dite, në malet rreth fushës së Pollogut, janë nja dy tre fshatna shqiptare orthodoksë, që janë strehue në malet përreth për t’i shpëtue turqëve. Prandaj edhe kësaj mëseleje t’i vihet kapak. Aq ma tepër, me që ra fjala, ta dini se ishte mbreti i Serbisë (Brankoviçi ose një tjetër) që e martoi të bijë, Mara, sipas nje teksti italian,ose Hierina, sipas Dhimitër Frangut, me Sulltan Muratin II, nga e cila martesë lindi Mehmeti II, i cili u rrit nga e ama në fenë dhe lutjet orthodokse, e u kthye musulman në moshën djaloshare (Shiko literaturen enciklopedike). Pra ishte ky Sulltan që lindi nga një femën serbe, dhe jo Skanderbeu. Si duket ka një keqkuptim, dhe asht parashtrue puna roma për toma. Theksoi, se pothuej se gjithë sulltanët u martuen me femna orthodokse, ruse, rumune, bullgare, greke, serbe dhe askurrë me shqiptare. Prandaj Sulltanët e patën mirë me orthodoksit e nuk i cenuen as ne fe as në kisha e etjera shenja fetare, sa qe dhe kryepeshkopata orthodokse e kishte (dhe e ka) qendren në Stamboll. Ndërsa pjesës katolike, sulltanët iu vërsulen me krime e masakra të mëdha, e dihet prej të gjithëve se si gratë e qyteteve që u pushtuen nga Turqit, shkuen e thyen qafën në greminat e maleve, siç ndodhi në Kruje, të shkambi i vajës (vajtimit), në Kidna e të tjera qytete te jugut, si gratë e Laberisë, të Kios në More (Çameria e lashtë) etj.

Përfundimi i kësaj ndërhyrje mbyllet me çeshtjen e hakmarrjes që i asht veshun Skanderbeut, për luftën që bani kundër turqëve. Nuk po dihet as nuk e po kuptohet ku e kanë gjetë apo si e kanë shpikë këtë teori tjetër të paqenë e absurde, se Skanderbeu gjithë atë qendresë kundër turqëve e paskej ba për hakmarrje personale, nga që turqit i paskëshin vra babën. po t’iehte për hakmarrje Skanderbeu ia kish flakrue kokën me gjithë mjekërr Sulltanit me një të goditun të shpatës. Kjo që asht fare gënjeshtër me bisht, e nuk del e thanun as e shkrueme gjëkundi, përveçse në mendjen e çpikësve të kësaj historie. Pikë se pari duhet ditun, se Gjergji i dhanë peng ishte i shoqnuem nga njerëzt e tij, siç ishin rregullat e asaj kohë për njerëz me tituj fisnike, si Princat, etj. Kështu që Skanderbeu pati gjithmonë pranë njerëz të tij, që e mbanin të lidhun me traditat, zakonet, historitë dhe besimin katolik . Prandaj ai nuk ishte aq i paditun dhe i pa informuem për vendin e tij. Me vdekjen e Gjon Kastriotit, vendin e tij duhet ta zinte nje prej fëmijëve, në këtë rast ma i madhi. Kështu ishte marrëveshja. Por duke qenë se vllaznit e Skanderbeut ishin eliminue, i takonte Skanderbeut me zanë vendin e prindit. Por Sulltan Murati nuk e mbajti fjalën e kontraten, dhe vendosi në Krujë një Guvernator turk. Sigurisht se Skanderbeu e shfaqi pakënaqësine e tij nga kjo pabesi, por Murati e mori me të mira se ajo pune do të rregullohej me kohë. Kjo shprehimisht do të thoshte, që kur Sulltani ta shihte se tashma Skanderbeu i kishte krye sherbimet kryesore ndaj tij, do ta eliminonte si vllaznit dhe si disa pashallarë të tjerë të mëdhej, po shqiptarë, që sulltanët parardhës i kishin eliminue duke ua pasë frikën mos u zinin fronin, nga fuqia dhe popullariteti i madh qe kishin fitue. Kështu që Skanderbeu, ndejti urte e bute, deri sa u paraqitej rasti me zbatue planin qe kishte në kokë, për t’u rikthye në vendin e tij dhe me e lirue nga sundimi turk. Kjo e gjitha, për ata që e dijnë historinë dhe për ata që nuk e dijnë, ku kësaj mungese nuk i shmanget as Profesor Schmitt as klosi me gotat e te tjera orendi turkoshake. Sepse, na ka dalë një bidat tjetër fantastiko-shkencor, që Gjon Kastrioti, përveç që nuk paskej qenë quejtun Gjon por Ivan, para se me vdekë, paskej marrë emnin turk Hamza. Po kjo ? “O tempora o mores” kishte me thirrë Ciceroni i ringjallun. Dhe qe e paskej ndërrue fenë disa herë, sikur t’ishte një xhaketë. Kjo ma që nuk hahet as pihet. Kjo i tejkalon kufijt e falisjes, për të kalue në atë të rrjedhjes së truve, siç thonë pleqtë tonë. Patjetër se një individi mediokër nga kultura (injorancë kulturore) dhe nga sedra, e pa kurrfarë dinjiteti njerëzor e kryesisht pa dinjitet e moral shqiptar, si edhe pa respekt ndaj atyne figurave madhore të historisë shqiptare, vetëm një nejriu të tillë e personazhi të kamufluem nën petkun e titujve e gradave ushtarake e pseudoshkencore, mund t’i shkonte ndërmend me sajue edhe këtë proçkull tjetër po aq bajate, të shpërlame dhe neveritëse, siç ishte dhe asht teoria e përçudshme që u shpall më bujë të madhe dhe fjalë bombastike kohët e fundit nga ata që nuk dijnë se ku lidhet gomari. Për këtë kasfshë filosofe lë të hulumtojnë. Ndoshta iu del për hajr dhe mund të zulojnë një Amerikë të dytë të paqenë, të një bote jo të rrumbullaktë por multidimensionale, që të ia kalojnë Kristofor Kolombit e Amerigo Vespuçit.

Në mbyllje me duket me vend të flas edhe njëherë, se si njihej e njihet dhe shkruhet e flitet emni Gjon në vendet e tjera europiane, dhe që shqip kishte qenë mirë të jepej Gjon prej Prof. Schmitt dhe prej përthyesit dhe jo të sajohëshin pralla me mbret. Aq ma keq për ta që janë shprehun se emni Gjon u shpik prej Rilindasve, kjo një pallaver që nuk durohet. Por ato Rilindas nuk ishin aq qyqarë e të pa shkollë, marrim shembull Konicën, apo nuk iu hyn në sy edhe ky burrë tepër i kulturuem e plot dije shkencore e letrare. Mos keni ndërmend me nxierrë ndonjë sajim edhe për të ? Po pse, aq krahathatë paskëshin qenë Rilindasit, që kishin studiue me themel latinishtën e greqishtën e vjetër, e zotnonin disa gjuhe te hueja lindore dhe perendimore. Kishin hulumtue për Skanderbeun dhe i kishin gjetë të gjithë veprat që ishin shkrue fillimisht për të. Pra nuk u kishte shpëtue asgja. Emnin e Gjonit, të shkruem me gjuhë të ndryshme, patjetër se ata do t’ia jepnin shqiptarve ashtu siç vërtet ishte, Gjon, dhe jo të sajonin edhe ata, si dy ose tre e ma tepër shkencëtarët e sotëm, shqiptarë e të huej, një emën si Jan, Janosh, Johan, Jean, Ioannnes, Giovanni,etj., e kursesi Ivan. Këtë rregull e thyen historianët me tituj e diploma shkencore për të cilët folëm e shkruem. U qoftë pirolla dhe ua pafshin hajrin, hipotezave, tezave, teorive e lajthitjeve që ata i shpallen me aq bujë e mendjemadhësi të papërmbajtun. Por si i thonë, mendja e madhe e zeza e t’zot. Kaq.

Lek Pervizi,Bruksel me 30 janar 2009.

P.S.: Nje pyetje vjen vetvetiu : si ka mundësi që një profesor si Schmitt t’i besoje doreshkrimin nje personi tjeter te huej, dhe ky ta përktheje e ta botoje sipas qejfit e manipulimit te tij dhe te dale me deklarata gazetareske dhe intervista televizive duke trillue e shpife ne emen te vete autorit Schmitt ?

Nga ana tjeter, me qe libri ishte akoma doreshkrim, pse ky Profesor i nderuem (deri diku) nuk e rishikoi mire e me kujdes mos ka shkrue gabimish gjana te paqena që bien ne kundershtim me historine dhe me vete botekuptimn e nje populli me tradita te forta te trashigimise historike dhe jetesore siç asht populli shqiptar ? Pse nuk e boton librin ne vendin e tij, gjermanisht, por ia beson doreshkrimin nje te huej, sado mik t’ishte, por qe mik nuk paskej qene aspak ?