William G. Gregory

William G. Gregory -Austronaut-

Elton Buonforte

Elton Buonforte
http://www.eltonbuonforte.com/

Elton Buonforte has over 14 years of experience in acting, dancing and modeling for high profile clients. In addition to modeling for Giorgio Armani, Dolce & Gabbana and Calvin Klein, Elton has performed as a dancer in numerous music videos. His acting credits include featured work in Herbie Fully Loaded, No Rules with Gary Busey and Tom Sizemore, The Gun, and TV's Mob Scene(Discovery Channel),Medium(NBC),and "Untold stories from the E.R." (TLC Channel) where Elton played a medical intern for two episodes. As if this wasn't enough to keep Elton busy, he was also the runner-up in the "Mr. & Miss Magic Model of the Year Contest 2004 and a participant in the "2004 Latin Grammy Awards."Elton lately finished the movie called "The Final Song"


"Los Angeles Times"Elton in the Cover
The article in Los Angeles Times first page on August 28th 2005 about Borla Commercial .Within a day, "Love Hurts" was gaining steam, becoming the fifth-most-watched video on Viral Chart and the websites it tracks. By the next day, July 14, it hit No.1

"BLACK EYED PEAS" Birthday Bash Party in the Highlands Club in Hollywood on December 2005 Elton was one of the VIP's guest.


Considered an easy going professional, Elton is also well respected for his intelligence, versatile in Italian, Albanian, Spanish and, of course, English. Elton can be reached for the purpose of work via email. You can also view his portfolio at Resume Page.


While you are checking Elton's page please don't forget to stop by and sign his guest book.
Thanks Admin

Inva Mula

Inva Mula -Soprano-

Inva Mula (also Inva Mula-Çako or Inva Mula-Tchako, born 1963) is an opera singer born in Tirana, Albania.
She is perhaps best-known to the American pop culture as the soprano voice behind the Diva Plavalaguna (the very tall, blue space alien singing Donizetti's Lucia di Lammermoor) in the film The Fifth Element (where she is credited as Inva Mulla Tchako). She comes from an artistic family and began her opera career at a very early age. Her father, Avni Mula, is a famous Albanian singer and composer, which was born in Gjakova, which is a city in The Republic Of Kosovo.

In 1987 she won the "Cantante d'Albania" competition in Tirana and in 1988 the George Enescu Competition in Bucharest. In 1992 she won the "Butterfly" Competition in Barcelona. She received an award at Plácido Domingo's first Operalia contest in Paris, 1993. A CD of the event was released.

She later performed in various concerts with the famous tenor at the Opéra Bastille in Paris, and in Brussels for "Europalia Mexico", in Munich, and in Oslo. In 1996 she performed Luigi Cherubini's opera Médée (which was taped for TV) at Compiègne in France. She then returned for Georges Bizet's opera La Jolie fille de Perth (released CD, filmed for TV, and released DVD in Japan) in 1998. After this she recorded Puccini's La Rondine with Angela Gheorghiu for EMI and for 2005's stage production she took Gheorghiu's place in the leading role of Magda during performances in Toulouse and Paris.

In the film The Fifth Element (released 1997) she performed an aria from Donizetti's Lucia di Lammermoor (the mad scene), and "The Diva Dance" song. Director Luc Besson adored Maria Callas, but her 1950s recording of "Lucia" wasn't clear enough to use on a film soundtrack, so the producer who had just helped Mula record La Rondine introduced her to Besson. Plavalaguna's vocalizations seem beyond physical possibility but it was stated in the movie's Special Edition documentary that her voice was not digitally altered.


Then she performed Bizet's Ivan IV concert version, which had its recital debut at Salle Pleyel in Paris, and a live recording was released as CD. In 2001, she was busy in Italy, performing Verdi's Falstaff at the Teatro alla Scala and Rigoletto at the Arena di Verona, both of which were taped for TV then released on DVD.

Mula is a regular performer at La Scala, where she has sung in Lucia di Lammermoor, La bohème, and Manon, among others. She is also a renowned Violetta in La Traviata, and has sung the role in many cities around the world, including Tokyo, Bilbao, Orange, Trieste, and Toronto. In 2007, she will perform first Adina in L'elisir d'amore at Toulouse.

Her husband Pirro Çako is a well-known singer and composer from Albania, so she used the spelling Tchako rather than Çako. However, after mid-1990 she began using the name Inva Mula, and never returned to the old one.




http://www.inva-mula.com/

Mirela Tafaj

Mirela Tafaj - Soprano-

Mirela Tafaj -- Have Voice, Will Travel, by Joseph So
http://www.scena.org/Tms/Tms1-1/Mirela_tafaj.htm

For soprano Mirela Tafaj, her beautiful voice is her calling card. New to Canada and a total unknown, she stepped onto the stage of Opera Ontario last fall for her audition. She opened with Musetta''s Waltz from La Boh?me, followed by a ''knock ''em dead'' "? strano, ? strano... Sempre libera" from La Traviata. It was immediately clear to everyone present hers was no ordinary voice. "When she opened her mouth, you could immediately tell that she was a real find," explained an enthusiastic Daniel Lipton, artistic director of Opera Ontario. "When she sang, our jaws dropped," recalled Peter Phoa, director of marketing for the company and a voice aficionado. Lipton was so impressed by the young unknown soprano that he immediately engaged her as the Company''s newest Musetta, in La Boh?me, which opens the 2002-3 season.

A native of Albania, Mirela Tafaj (pronounced ''Tafai'') follows a long line of exciting new voices introduced to the Canadian public by Opera Ontario, formerly Opera Hamilton. This company has the enviable reputation of spotting new talents that puts the bigger and richer companies to shame. Who can forget the Countess of Ren?e Fleming before she became the reigning American diva? Or Canadian sopranos the likes of Anna Shafajinskaya, who is now making her Covent Garden debut as Turandot, or Isabel Bayrakdarian, who has the Paris Opera and the Met on her datebook this season.

Gifted with a lovely natural voice and a talent for imitation, young Mirela grew up singing at weekly family gatherings. Without having had a single voice lesson and fresh out of high school, she learned a couple of arias by rote, auditioned, and was accepted at the conservatory in Tirana. Her talent was recognized early and after graduation she rose quickly through the ranks, singing Violetta, Gilda, Mica?la, Nedda, Despina, Donna Anna and Tosca for the National Opera. A high point early in her career was winning first prize at the 1998 Umberto Giordano International Vocal Competition in Italy.

The latest in a long list of former East Bloc singers who have found new lives and careers in the West, Mirela Tafaj now calls Toronto home, where she lives with Jim, her violinist husband and their young son. The political changes in Albania from the highly regulated communist system to a fledgling but chaotic democracy were not easy for her. "The normally busy opera season was reduced to two or three shows a year, and we just couldn''t make a living," explained Tafaj, in her accented but quite serviceable English. Like so many from communist countries, Tafaj craves the artistic freedom not yet possible in her home country. "If you are an artist, you can go only so far; you don''t have many opportunities..." Tafaj chose her words carefully, reluctant to talk politics: "We have a system of exit visas, so unless you are invited at the highest level, you can''t leave. Here in Canada, I can move and sing anywhere."



Except for a few Violettas and Toscas for Giuseppe Macina''s school-based Toronto Opera Repertoire, Tafaj''s Musetta in Opera Ontario''s La Boh?me will be her official Canadian debut. Though decidedly a seconda donna role, Tafaj looks forward to the challenge: "It''s a good role for me to introduce myself to Canadian audiences who don''t know me." The willful and glamorous bohemian will allow Tafaj to show off her dramatic flair. An attractive woman with luminous eyes, a warm personality and a ready smile, Tafaj grew up in a typically middle class family in Tirana, where her father was an engineer and her mother a government bureaucrat ? a world light-years away from Caf? Momus. But Musetta is tailor-made for her dramatic talents. With a twinkle in her eye, she quipped, only half-jokingly, "As an only child, everything was done for me. I was a little spoiled, no? So playing Musetta won''t be a problem!"

These days, Mirela Tafaj is busy auditioning in Canada and south of the border. Things are moving, but not having signed on the dotted line, she is understandably reluctant to talk. Her timbre is distinctive, with an impressive range, from luscious mezzo-like lows to ringing high E-flats. With temperament to spare, Tafaj brings a strong sense of drama to her singing. Her Tosca ? despite an essentially lyric sound ? is a spitfire, yet the Vissi d''arte is full of pathos. "My sound is (that of) a lyric soprano, but my spirit is more dramatic soprano!" Tafaj confessed amid gales of laughter. Turning serious, she explained, "I love to laugh and cry on stage, to move myself and my audience. If you feel the emotions, it really shows in the voice."

Changing country and culture is never easy, and in her case, coming from a small communist country means exploring unfamiliar repertoire. German and English works are rarely performed, and oratorios are just about nonexistent in atheist Albania. Opera programming is heavily Italian. Albanian pieces ? "we have some wonderful operettas!" ? are practically unknown outside its borders. To make herself more marketable, Tafaj is adding new auditions pieces such as the soprano part in Handel''s Messiah and the saucy Adele from Die Fledermaus. Down the road, she would like to explore Leonora in Il Trovatore and Rosina in Barbiere. Is there a dream role? "I would just love to do Carmen someday ? many, many years from now!"

When not auditioning and learning new repertoire, Tafaj teaches. She finds substantial stylistic differences in singing here, which takes some adjustment on her part as a teacher. An analytical singer and eager to express her ideas, Tafaj is enthusiastic about teaching. "Yes, I enjoy it very much ? it is wonderful when students understand what you are trying to say and they improve." Alone in Canada and separated from her family until very recently, Tafaj had to rely on her inner voice to stay focused, vocally and otherwise. Her husband, a former first violinist with the symphony orchestra in Albania, has always been a source of strength and inspiration: "He has a good ear and I trust him ? he always tells me when he hears something that is not so good!"

The beginning of their romance has a charm befitting a comic opera plot. While part of the opera company touring small Albanian towns, Jim Tafaj found a tiny ring on the sidewalk one day. A practical joker, he announced to all the single ladies on the opera bus that whoever the ring fit would be his wife. The giggling young women ? ballerinas and choristers ? were all eager to oblige, but alas the ring was just too small. Until Mirela stepped on the bus, that is, and her small fingers were ? well, you get the idea. "It was like Cenerentola, except with a ring, not a shoe!" laughed Mirela Tafaj. Partners in life and in art, Mirela and Jim Tafaj look forward to making music together in Canada. *

Upcoming Engagements:

Classical Cabaret Mirela Tafaj, soprano; Jim Tafaj, violin; Ruth Morawetz, piano. Arts and Letters Club, 14 Elm Street, Toronto, September 23. Dinner and performance: $15 Phone: (416) 925-0284

La Boh?me Opera Ontario. October 19, 24, 26 (Hamilton); November 1 (Kitchener-Waterloo) Phone: (800) 575-1381 (Hamilton); (800) 265-8977 (Kitchener-Waterloo)

James Biberi

James Biberi -US/Albo Actor-

# Find Me Guilty (2005) (post-production) .... Frank Brentano

# Diamonds Bullets & Fate (2005) .... Besnik
# Analyze That (2002) .... FBI Agent Miller
# Recipe for Disaster (2002) (TV) .... Rocco
# Fast Food Fast Women (2000) .... Trick
... aka Fast Food, Fast Women (France)

# Made Men (1997) .... Vinny Morganti
# Amongst Friends (1993) .... Passenger Narc


Filmography: http://www.imdb.com/name/nm0080866/

Richard Lukaj

Richard Lukaj -The wizard of Wall Street-
Selected as one of the "Top 40 Under 40" by Crain's New York Business magazine, Richard Lukaj remains one of the youngest senior managing directors in the history of Wall Street investment banking.

Born in a refugee camp in Italy during his parents flee from Communism and poverty, Lukaj knows only too well how fortunate he is. The eldest of three children, raised in Manhattan's Lower East Side and on the tough streets of Brooklyn, this son of Albanian immigrants did not even speak English when he first entered the public school system. Although his father's only advice to him as a youth was try to make at least $500 a week and stay out of trouble, his natural ability for science and mathematics soon placed him at Brooklyn Technical High School where he graduated 7th in his class.


http://www.islandconnections.com/edit/lukaj.htm

Prek Cali

Prek Pjeter Cali - (1872-1945)-
In his earlier days he fought Turks and Serbs, and in his later days he fought against Communists and Albanian traitors.

nga Klajd Kapinova, New York

Në afërsi të Lezhës dhe jo larg Shkodrës, në Malin e Jushit (Rranzat e Bushatit) në një shtëpi të thjeshtë malësore babait Pjetër e nënës kreshnike Rudes, u lindi fëmija i parë “familjari bujar, piramida e kufirit shqiptar, krenarie e Këlmendit dhe e Malësisë së Madhe, atdhetari i zjarrtë, Martiri i Demokracisë: Prek Pjetri (Cali) Hasanaj.” (Pjetër Kola Lajçaj, ‘Kumtesë mbi monografinë e Prek Calit’, Revista KUVENDI, E përmuajshme kombëtare, informative dhe kulturore, Shkurt, 2005, Michigan, USA, f. 65 – 73).
Familja e re Cali (Hasanaj - Selmanaj), kishin pasur një vajzë e tre djem. I pari ishte Preka, Toma, që nuk e pati jetën e gjatë, mbasi si fëmijë u mbyt tek po lahej në ujërat e ëmbla të lumit fushor Buna. Një tjetër fatkeqësi, rëndon familjen Cali, moshën 21 – vjeçare, djali i tretë, me armë zjarri aksidentalisht humbet jetën. Motra e vetme e Prekës, Lula, u martua, kur u rrit në Rapsh të Hotit me Syn (Gjelosh) Mashin.
Prekë Cali, si fis i parë vojvodë në Selcë nga 12 lagjet e këtij vendi, duke pasur edhe kryet e vendit në Kelmend. Bjeshkët e këtij fisi, duke qenë e kufizuar me Kuçin (trevë ilire) sot si pjesë e Malit të Zi, përherë u takonte barra më e rëndë në mbrojtje të tokave të të parëve. Kësisoj, të parët e fisit, sikurse ishin edhe trimat e anashkaluar në histori, si: Memi i Smajlit, Turk Isufi, Ujk Isufi, axha (ungji) i Prekë Calit Ucë Turku (vojvodë i Selcës), Dedë Shabani, Dul Doshi dhe djali i tij i pashëm Kir Duli, Nikë Turku, Gjokë Nikë Selmani, Marash Mark Selmani etj., të cilët, gjithnjë janë përleshur flakë për flakë me synimet shoviniste të kuçasve malazias. Ata me përkrahjen e Perandorisë Ruse, kërkonin të gllabëronin tokat arbërore si Vermoshin, Vuklin e Nikçin, sëbashku me bjeshkët e tyre të përmendura…
Preka nga shtati ishte shumë i gjatë e i pashëm. Ata që e kanë njohur nga afër thonë, se kishte shpatulla shumë të gjëra, kraharor të zhvilluar, trup vigan plo enërgji, fisnik në shpirt, i matur në fjalë dhe veprime, gojëtar i pashoq, në kuvende e oda burrash. Pushkën e kishte një shok të pandarë, që nuk e hiqte asnjëherë nga dora. I pëlqente të vishej me rrobat tradicionale të malësorit çakshirë, xhamadan, jelek dhe kapic të bardhë mbi flokë, alltinë turke dhjetshe të veshur me argjend në brez dhe një grumbull vargjesh të argjentë varur.
Tek Preka, mbi të gjitha spikatën virtytet pozitive tradicionale të malësorëve, të cilat i reflektoi në marrëdhëniet e përditshme mes miqve e shokëve. Deri në moshën 30 –vjeçare asnjëherë nuk synonte të dilte përpara vojvodëve dhe as krerëve të tjerë, që ishin më të moshuar se ai. Kjo është një edukatë e vlerë fisnike e malësorëve tanë, e transmetuar brez pas brezi në oda e kuvende burrash.
Ishte zemërbutë dhe i afër për miq e dashmirë të vet dhe të atdheut. Luan i vërtetë në fushën e betejës. Gjithmonë i pari, aty ku ishte fronti më i vështirë, aty ku dërdhej gjaku i flamurit e trojeve të shenjta të atdheut.
Studiuesi dhe bashkëluftëtari Marash Mali, kujton: “Ucë Turku, bisedonte shumë herësh në veçanti me Prekën. Ai kishte krijuar përshtypjen se ai kishte shumë cilësi, pothuaj të rralla, që e naltësonin dhe nderonin përsonin e tij në të ardhmen, sidomos për çashtjet patriotike, por asnjiherë nuk ia thonte këto.”
Ai ishte i martuar dy herë, me gruan e parë Dranden jetoj shumë pak, sepse ajo vdiq e re, nga sëmdja më e përhapur e kohës në Malësi, që ishte tuberkolozi, duke i lënë një vajzë të vetme Agen në moshën 4 vjeç. Kurse nga martesa e dytë me Pashë Prekën, nuk pati fëmijë. Sikurse dihet Pashka, vinte nga dera e patriotit e luftëtarit të shquar Gjekë Selcës. Pas pushkatimit të kryetrimit kelmendas, u detyrua të braktisë kullën në Vermosh, të cilën e përvetësoi pa të drejtë regjimi, për nevoja të veta ushtarake. Pashka, mundi të gjente strehim në shtëpinë e malësorit Dak Lucit, gruaja e të cilit Gjystja, ishte mbesa e Prekë Calit, ku, qëndroj për shumë vite deri sa mbylli sytë në fund të viteve ’60.
Në Konferencën e Londrës të vitit 1913, Fuqitë e Mëdha të Europës, vendosën arbitrarisht kufijtë mes pjesës veriore të Shqipërisë e shteteve kufitare: Mali i Zi (Malësia) e Serbisë (Dardania).
Marash Mali, sot i moshuar me banim në Florida (USA), sërisht kujton vendosmërinë e Prekës për çështjen e kufijve, duke iu dretjuar Komisionit, që kishte dalë në terren e po verifikonte kufijtë: “…Shtetet e Mëdha dhe ambasadorët e tyne, Komisioni Qendror i Kufijve edhe deri Gjykata e Hagës, Native American i ka njoftë si toka shqiptare. Ju si amanetqarë të Misionit, që keni marrë përsipër jeni tue e shpërdorue. Ato zhgarravina në hartë nuk i njofim. Me ne, nuk ka mujtë me luejtë as ushtria e Sulltanit turk. Këto troje i kemi larë me gjak, gjatë gjithë shekujve, kundra atyne që deshtën të Native American i marrin. Edhe sot luftarët e Kelmendit, janë gadi të vdesin për trojet e veta, ashtu si dikur të parët e tyne. Prandaj ndigjoni fjalët që po ju them: Mos kërkoni të luani me kufijtë tanë, që janë aprovue se është tokë shqiptare, përndryshe…Mendohuni mirë se atë majë nuk e kaloni lehtë!
Njeni nga të Komisionit tha: - “Zotni Cali, për pak çaste Komisioni don me bisedue mes vedi.” Ata u larguan në nji anë dhe nuk qëndruan shumë. Meqenëse i kuptuan intrigat e përfaqësuesve jugosllavë, vendimin e morën shpejt. Kur u kthyen njeni prej delegatëve iu drejtue Prekës, duke i folur: - “Zotni Cali, Komisioni, vendosi që ju bashkë me shokët që ju shoqërojnë t’i prini Komisionit, duke e shkel terrirorin tuej që keni pas me fiqnjët.”
Mjerisht Brada e Vezirit mbeti jashtë kufijve, se ishte tepër në thellësi të territorit jugosllav. Ajo ishte pronë e shkrelasit Gjon Nik Sykut, njeni nga familjet e njohuna shkrelase me banim në Breg të Matës. Ai çdo verë dilte në atë bjeshkë me kopenë e madhe të bagëtive, me autorizim të autoriteteve malazeze.”
Emri me veprën e tij mbushur me atdhedashuni, u bë simbol qëndrese, për malësorët, që e mbështetën, mbasi e deshtën me gjithë zemër. Popullariteti i Prekë Calit, ishte i padiskutueshëm. Ja disa pasazhe përshkrimi, të kryetrimit azgan:
“Bile, ai qe i vetmi malësor, që u bë i njohur deri në selitë e krajlive europiane. Ndue Gjon Smajli, një plak shumë i vjetër kelmendas, i cili në vitet shtatëdhjetë ishte akoma i gjallë, kishte qenë njeriu më i afërt i Prekë Calit në veprimtarinë e tij për çështjen e kufijve veriorë. Ai më pati folur edhe për një dokument identiteti të Prekë Calit, të firmosur dhe vulosur nga shtatë krajla. Sipas këtij dokumenti, Prekë Cali konsiderohej njeriu i paprekshëm nga shtatë krajlitë. Një lloj imuniteti i veçantë, që zor ta ketë pasur ndonjë shqiptar tjetër. Mbase ishte pikërisht ky imunitet, tek i cili besonte Prekë Cali, që e shtyu të dorëzohej i gjallë, pas dështimit të Kryengritjes së Kelmendit.” (Spathari, f. 93).
E Preka, lëshoi kushtrimin ndër malësorë, se “gjallë a vdekun” tokat shqiptare si amanet brezash, do t’i ruaj përmes tytës së ngrohtë të pushkës. Malësia në mote, ka mbrojtur trojet me dinjitet e krenari nacionale. “Vendasit ndër shekuj, kanë shkruar historinë me gjak arbëror, me një betim solem të quajtur ‘tabe’, që do të thotë besëlidhje e qëndrueshme, me moton: “Besa e Zotit, është besa e burrave, për Nder - Atdhe - Besë e Fe”.
“Lidhja e Shkodrës”, e organizuar mes maleve më 13 maj 1944, erdhi si imperativ i kohës, kundërpesh e çerdheve me gretha të frontit komunist, që ishin krijuar (si kërpudhat pas shiut), për të ardhur në pushtet me krime e mashtrime ideologjike. E gjithë programi konkret nga fraza e parë dhe deri tek e fundit, përshkruante vendosmërinë luftës deri në fund ndaj komunizmit si terror i zi, nami i së cilës kishte marrë dhen si epidemi, e po synonte të trokiste drejt Veriut të Shqipërisë.
Pjetër Smajlaj, sjellë nga kujtesa episode, që i ka rrëfyer babai Kolë Pjetër Smajlaj me miq, që kanë bujtur shpesh në familjen e tyre bujare. Preka, gjithnjë ka qenë i veshur me kostumin popullor tradicional të Kelmendit, me ornamentet e qendisura me kujdes nga vendasit. Ai, asnjëherë nuk e ndante nga brezi koburen e argjentë, që ia kishte dhuruar Mbreti Ahmet Zogu I. E pinte shumë duhanin e fortë të Sheldisë me çibuk. Mendimi i tij visar, përparimtar e i guximshëm, dallohet për mprehtësi e logjik të shëndosh në bashkbisedimet me të huajt e bashkatdhetarët e çdo krahine të Shqipërisë.
Ai me Malësi, ka zbatuar me ndërgjegje normat ligjore kanunore, që buronin mirëfilli nga ‘Kanuni i Lek Dukagjinit’. Kanuni, mori emrin e Lekës si Princ i Veriut të Shqipërisë. Ai ishte mik i Gjergj Kastriotit, rival dhe zot i zonave të kufizuara me Kryetrimin e Krujës, që pas vdekjes së Gjergjit, për 10 vjet (1467 – 1477), rifilloj luftën kundër ushtrisë së Perandorisë turke. Ky ligj (Kanun), është një kompleks parimesh, ligjesh, normash, zakonesh, me të cilat rajoni malor është qeverisur gjatë, në epokën kur turqit zotëronin drejpërdrejt në pjesën tjetër të Shqipërisë. Për zbatimin e tyre, ka vendosur populli i krahinës…
Preka, ishte e mbeti më i dëgjuari e i respektuari në kohën e vet në viset e Veriut. Ende sot, flitet e shkruhet me respekt nga autorët e rinj, që me dokumente autentike po venisin helmin e historisë deformuesve të kohës së absurdit totalitar. Kjo për më tepër, duket në stimën e lartë, që shfaqin kelmendasit dhe në tërësi e gjithë Veriu i Shqipërisë, shqiptarët në Mal të Zi e Dardania martire.
Kelmendi, shkruan studiuesi e publicisti malësor Ndue Bacaj, në gazetën nacionale ‘Shqipëria etnike’ (Shkodër, 2004), nuk është shkelur nga asnjë këmbë italiani apo gjermani. Treva e lavdishme, nuk ka arritur të pushtohet asnjëherë nga ushtritë e huaja.
Edhe sot, ekziston shprehja malaziase, për stërgjyshërit e Prekë Calit: “Pusho kangën o zogu i malit/Se po të dëgjon Memi i Smajlit”. Dhe është Prekë Cali, që ka kundërshtuar vendimet e qeverive të mëdha, që kanë qenë në dëm të Shqipërisë e trojeve tona.
Ishte ai, dhe vetëm Prekë Cali, që apeloi vendimin e marrë prej tyre, që kufiri i vendosur nga Bishti i Krajës, Ura e Përroit të Thatë, Qafa e Grishajve, Thana Binoke në Shkrel, Qafa e Terthores të zhvendoset dhe fitoi kufirin e sotëm ekzistues me Malin e Zi. Prandaj, 820 partizanëve sllavo - serb, sulmuan kështjellën e tij në Vermosh, tre muaj para se të “çlirohej” Shqipëria.
Ai u tërhoq nga Vermoshi e u vendos me shtabin e tij në Vukël. Serbo - sllavët, u larguan pa kryet e Prekë Calit, por të fituar nga ana e tjetër, sepse dy brigada shqiptare të shtetit amë luftonin gjoja për “çlirimin” e Kosovës.”
Me ardhjen në pushtet të qeverisë së Mbretit Ahmet Zogu, ai herë pas here bën kërkesa dhe proteston pranë qeverisë, për të ngritur zërin për Vermoshin, pranë organizatave ndërnacionale. Në këtë kohë, përplaset Prekë Cali me Ahmet Zogun, mbasi ai ishte përkrahës i forcave të opozitës asokohe. Pas rënies së qeverisë së Fan S. Nolit, qeveria monarkiste, Prekën me disa të tjerë i internuan burgun e kalasë së Gjirokastrës.
“Lirimi i Prekës, nuk ishte i rëndomtë. Qytetarët e Gjirokastrës, në sheshin e qytetit e përgëzuan me urime e ngrohtësi njerëzore, si të parakalonte një mbret. Preka, përmes gazetave, që e kishin intervistuar, falënderon për së tepërmi qytetarët e Gjirokastrës. Ai nuk u pajtua kurrë me pushtimin fashist dhe prej ditëve të para të pushtimit u vu në anën e forcave nacionaliste. Ishte kundërshtar dinjitoz edhe i komunizmit.” (Lajçaj, f. 70)
Kur situata u qetësua dhe gjakrat e urretjes midis shqiptarëve ranë në qetësi, Mbreti i Shqiptarëve Ahmet Zogu I (1895 –1961), rishikoj vendimin e dënimit ndaj figurës së shquar të Prekë Calit.
Ndonëse me vonesë, Mbreti e kuptoj, se nuk ishte ashtu sikurse i kishin thënë, mbasi kelmendasi me trima, kishte luftuar për çështjen nacionale të trojeve të Veriut.
Mbreti u tregua fisnik, tek e liroi dhe ftoi në rezidencën e tij në Tiranë, për t’u takuar miqësisht.
Qysh kur dy burrat e njohur i shtrenguan dorën njeri tjetrit, Mbreti Zogu I, i kërkoi ndjesë, duke i thënë se:
“ - Të kam internue, se kam pas të dhana, se ju jeni marr me politik dhe je kundër meje. A asht e vërtet kjo?
- Jo, iu përgjigj Preka, vetëm me politik as nuk jam marr as nuk merrem!
- Po kundër meje a je? – ia ndërpreu Zogu I.
- Vetë nuk jam kundër teje dhe nuk kam ken kundër shqiptarve. Un kam luftue e do të vijoi me luftue vetëm kundër atyne, që duan të na marrin trojet tona. Vetë jam vetëm shqiptar e për Shqipnin nuk më dhimbset jeta.”
Pas bisedës së përzemërt e me sinqeritet, në shej patriotizmi e miqësie të re, Mbreti i Shqiptarëve Zogu I, e bëri Prekë Calin Kapiten Rezervë. Kreu i fronit mbretëror, i dhuroi heroit kelmendas naganin me dorezë të bardh me nënshkrimin: “Ahmet Zogu I”.
Preka me kelmendas, kishin një motiv më shumë e arsye, pse kishin dalë në fushë të mejdanit, për jetë a vdekje, sepse nuk donin, që tokat e tyre, të ishin pjesë e Perandorisë Sllave; nuk donin, që fëmijët të merrnin emra sllav, zakone e tradita të pushtuesit; nuk donin, që të harronin varret e të parëve të larë me lumenj gjaku trimash. Gjithsesi, shqiptarët etnik nuk donin asgjë, që ishte dhuratë e verbër e pushtuesve sllav.
Edhe kur këta erdhën në pushtet, ai, nuk e ndërpret luftën në të mirë të popullit, duke iu kundërvu me armë në dorë satanait pa fe, atdhe, ide e shthurje morale, sa që shpesh thuhej, se gratë partizane ishin në përdorim kolektiv.
Studiuesi malësor 85 - vjeçar Marash Kolë Mali (1920), ish - burgosur politik në kohën e diktaturës në Shqipëri (një familje e njohur vojvod në Dedaj të Shkrelit, shënimi im K.K.), në librin e fundit shkruar në Florida, Ngjarje historike dhe figura të shquara shqiptare, rikujton:
“U ba nji Mbledhje e madhe me krenet e Malsisë së Madhe, nën drejtimin e Kolonel Mulo Bajraktarit, i cili ishte komandant i vullnetarve të Malsis asokohe edhe për malet andej kufinit. I deleguem i ardhun prej Shkodre ishte Ndoc Çoba, ish politikan dhe n/Kryetar i parlamentit Shqiptar. I ftum ishte edhe i deleguemi i partizanve i quajtun Ramadan Reçi, të cilët qendrën e tyne e kishin në Reç (mbi Koplik të Sipërm, shënimi im K.K.). Çun Junuzi, asokohe si komunist punonte ilegalisht, e me qendër ishte në Aliaj të Kastratit. Mbasi folën Mulo Bajraktari e i deleguemi i Shkodrës Ndoc Çoba (Ministër i Financave më 1920, Delegat në Kongresin e Durrësit, më 1918, të Lushnjës më 1920, shënimi im K.K.) fjalën e mori Ramadan Reçi: “Ju po e shifni se dy okupatorët italo - gjerman, pra Boshti po e humb luftën. Ne nuk duhet të kemi tjetër mbeshtetje e as lidhje me ta, për arsye, se fituesit e tjerë aleat, nuk duhet të na gjejnë të mbështetun me të humbunit, mbasi vetëm pasoja të këqija do të kemi. A nuk do të ishte ma mirë që ne, për hirë të vendit e popullit tonë t’u mbshtemi që tani fituesve? Unë them se po!”.
Ndërsa Çun Jonuzi, tha: “Malësia e Madhe ka nji besëlidhje, që asnji parti dhe as aktivitet politik të mos zhvillohet në këtë krahinë. E pse atëherë bahet kjo mbledhje këtu në territorin e Kastratit, për të na lan ne sherrin tek dera e shpisë?!” Mul Delija, e kapi për krahu dhe e largoi Çunin nga mbledhja, e cila po përfundonte pa asnji vendim.
I fundi, që e mori fjalën ishte Prek Cali, i cili me nji za të naltë e të shqerrun tha: “Ai djaloshi i Reçit, foli e deshi të na tregoj, se kush e humbi dhe kush e fitoi luftën. Ky tjetri kastratas, u ankue se me këtë mbledhje i paskena prue sherrin te dera e shpisë. Kjo nuk asht e vërtet, mbasi sherri i popullit tonë janë vetëm komunistët, që kan zanë vend këtu afër. Mua më duket, se sikur po rrim duarkryq ose në gjum, pa marrë asnji vendim. Prandaj, po u baj thirrje të bashkohemi dhe të dëbojm këta, sa nuk asht vonë prej andej, e nqoftëse ndonjenit nuk i pëlqen kështu, vetë me djemtë e Kelmendit, do t’ia tres farën e do t’i dëboj prej Rranxave të Malsis!…” (Mali, f. 340).
Preka, sëbashku me trimat, në të cilin bënte pjesë i riu 26 – vjeçar Mirash Fran Rrukaj, kur morën vesh, se një batalion me ushtar partizan, Natën e Krishtlindjes, më 24 dhjetor 1944, kishte kaluar Rapshën e Hotit, e po synonte të futej në drejtim të Lugjeve të Kelmendit, kryetrimi me parinë e vendit e luftëtarët, kishte zënë pritat në grykat e dy luginave mbi Urë të Tamarës.
Ai më parë, u çoi fjalë partizanëve, se: “Na nuk dona vllavrasje, shkoni ka keni ardh, se s’keni rrugë këtej.” Mirëpo komandanti nuk mori asgjë parasysh dhe filloi ofensiven. Për shumë kohë gjamët e pushkve ushtonin. Armët e Kelmendit pritën e thyen partizanët. Komandanti që kishte disa spijuna vendali, u mundue me çdo mjet trathtie t’i binde malsorët të dorzoheshin, por ata ishin në shpin e tyne dhe kështu luftimet vijun panderpremje. Partizanët, në panik filluen me pa, se Kelmendi nuk u dorëzonte pa vdek të gjithë. Atëherë, ai kërcnonte partizanët, se kushdo që do të tërhiqet asht dezertor e dihej se çfarë e priste…”, kujton i arratisuri nga burgu i Tiranës (1952), shkodrani me banim në Florida Kolec Pikolini, në librin me kujtime: “Rregjimi i hienave” (Shtëpia Botuese Camaj – Pipa, Shkodër, 2001, f. 51)
Kryepatrioti, ishte infomuar me saktësi nga rojet besnike të Major Llesh Marashit, të cilët kishin zbuluar batalionin partizan, duke marshuar nga Lugina e Shkrelit me armë e municion drejt Kelmendit. Atdhetari ballist Llesh Marashi, urdhëron Kolë Nikë Prelën (Marçinaj) t’i bie kumbonëve të kishës.
Sipas urdhërit (të firmosur nga terroristi “hero i popullit” Shefqet Peçi), që mori Komanda e Brigadës së I – rë (nga Shtabi i Korparatës së III – të) Batalioni i I - rë u nis në drejtim të Kelmendit. Batalioni, vendoset në formacion luftarak e vazhdon të tërhiqet në drejtim tjetër nga rruga, që të çonte në Vermosh, përmes kishës së Kastratit. Kryengritësit sulmuan batalionin, e arritën t’a shpartallonin për disa orë, duke e çarmatosur. Armët dhe municionin e kapur i dërguan në shtabin e Prekë Calit.
Forcat e batalionit të ndjekjes, bashkë me forcat e poskomandës së Bajzës, që e kishin marrë informacionin, donin ta shtypnin kryengritjen pa filluar ajo, ndaj mësyne drejt Grishës, më 23 janar 1945, për të arrestuar Luket Marashin dhe krerët e tjerë të kryengritjes.
Në këto rrethana, plasi kushtrimi në Grishaj. Vullkan u bë shtëpia e bë shtëpia e Luket Marashit, që ishte një poetencial i madh besë e burrërie në Malësinë e Madhe. Forcat kryengritëse, u gjenden përballë forcave ndëshkimore të Sigurimit të Shtetit e të ushtrisë, që sulmonin në ballë të gjerë.
Praktikisht, lufta kishte filluar para kohe, pra, në mëngjesin e datës 24 janar. Në këto përpjekje u vra Pjetër Gjoka, i cili në krye të 40 burrave të Shkrelit, zbriti si ortek bore në poskomandën e Dedajt, e mori ate dhe, duke kaluar nëpër Zagore, i drejtohet vertik Bajzës. Grishajt e kishin zmbrapsur sulmin dhe ishin hedhur në kundërsulm. Në ballë printe oficeri i ri Zef Toma, që ra duke luftuar trimërisht. Atë natë luftimesh, do të binte edhe Lulash Cuku. Gjaku i tij do të shenjtërorente besën e do të nxirrte kushtrimin. U plagosën Pjetër Gjokë Hoti, që vdiq pas disa ditësh. U plagos nga forcat komuniste toger Gjosh Nikaj.
Kryengritësit me në krye Llesh Marashin, u mblodhën në oborrin e kishës së Bajzës, ku, frati At Ciril Cani rreh kumbonën e kishës e i lutet Zotit, që bijtë e Malësisë, të fitojnë kundër pjelles së djallit të kuq. Kryengritësit sulmuan drejt Koplikut, nën drejtimin e Llesh Marashit. Mbas luftimesh të ashpra, ata morën postkomandën dhe spitalin dhe më pas krejt qytetin. Kontribut të veçantë dha familja e Shaban Binakut. Mësymja vazhdoi deri në Hanin e Dedë Zefit. Të ndaluarit, u liruan të gjithë, pasi iu morën armët. (Butka, f. 19)
“Po në të njajtën kohë edhe me bekimin e famullitarit të Shkrelit, Dom Nikollë Gazullit, Kolë Nikë Prela Marçinaj (Çekdedaj - Bzhete), u bien kumbonve për me mobilizue Shkrelin për në luftë. Kështu burrat e Shkrelit, u nisën për t’u bashkue me forcat e kryengritjes në Koplik.” (Franz Llesh Grishaj, ‘Shkreli dhe roli i tij në Kryengritjen Antikomuniste e Malësisë së Madhe të vitit 1945, Revista KUVENDI, Shkurt, 2005, Michigan, USA, f. 24 - 49).
I sigurtë në “historit” e veta, përfaqsuesi e historishkruesi komunist ushtaraku Ndriçim Plasari, në librin me trillime: Shpresë për popullin, tmerr për armikun (Tiranë, 1971), kushtuar Brigadës I - rë Sulmuese, duke i ndjekur luftimet nga shtëpia e vet shkruan: “… Kolona i kishte kthyer shpinën Brojës dhe pararoja porsa kishte shkelur mbi Urën e Tamarës, kur plasi pushka dhe çfarë pushke. Qëllonin nga kodra mbi urë, qëllonin nga Broja, qëllonin edhe nga Bardhaj. Batalioni kishte hyrë në një kazan të zjarrtë.
Armiqtë qenë njoftuar për ardhjen e një reparti partizan në Kelmend, kishin llogaritur foecën e tij prej afro 300 vetësh, kishin llogaritur edhe rrethnat e tjera në dobi të tyre dhe qysh herët, në mëngjesin e 15 janarit kishin zënë pritë këndej dhe andej përroit, me qëllim të caktuar, ta godisnin dhe ta asgjësonin batalionin tonë.
Një goditje e tillë partizanëve u ra krejt papritur. U krijua një gjendje kaq e vështirë sa më s’bëhet. S’kishte tjetër rrugëdalje, veçse të qëndrohej me çdo mënyrë në vend, duke kundërvepruar me të gjitha forcat. Ndihmë e shpejtë s’mund të pritej as nga një anë. Forcat e tjera të brigadës ndodheshin dy ditë larg, në Shkodër. Batalioni s’kishte ndërlidhje me radio.
Reaksionarët kishin zënë vend nëpër shkëmbinjtë dhe që andej villnin zjarr kundër luftëtarëve tonë të rrethuar plotësisht. Partizanët përdornin për mbrojtje çdo send të rastit, shkëmb, gropë dru. Që andej qëllonin në drejtim të qerdheve të zjarrit armik. Sulmi për të çarë rrethimin ditën ishte i pamundur. Edhe lëvizja më e vogël kontrollohej nga reakionarët… Ishin vrarë komandanti i batalionit, Fejzi Micoli, dhe një numër luftëtarësh…
Në të vërtetë bajraktarët trathtarë Preng Cali e Llesh Marashi me shokë kishin grumbulluar rreth vetes 300 – 400 burra të armatosur dhe përpiqeshin të shtonin gjithnjë e më shumë forcat e tyre. Ata kishin marrë lidhje me misionin ushtarak anglez në Shqipëri, i cili qe treguar i gatshëm t’u jepte çdo ndihmë dhe përkrahje. Aeroplanët anglezë i kishin furnizuar mbeturinat e reaksionit me armë, municione dhe veshmbathje. Me ndihmën e anglezëve trathtarët kishin hartuar planin e një kryengritjeje kundërrevolucionare. Do të sulmonin dhe të merrnin Shkodrën me Koplikun…” (Plasari, f. 566 - 567)
Partizanët nga ana e tjetër, nuk e mendonin, se do të hasnin në rezistencë aq të fortë, prandaj po vinin të qetë. Kur filloj pushka, këta nuk kishin nga të shkonin, sepse ishin të izoluar në shtigjet e ngritura dhe nuk kishte forcë ushtrie t’i shkatërronte pozicionet mbrojtëse të malësorëve, që ishin fortifikimet natyrore shumë të sigurta. Malësorët kishin epërsi ndaj partizanëve, sepse sëpari bënin një luftëe mbarojtëse dhe njihnin shumë mirë vendin e tyre, ku, gjatë luftimeve u vranë, plagosën dhe ranë në lumë shumë partizanë.
“Prekë Cali bashkë me me 15 burra, u ngujuan në shpellën e famshme mbi fshatin Vukël, që u mbiquajt Shpella e Prek Calit. Mark Luka dëshmon: “Na, ketë shpellë e zgjodhëm për me ba qëndresën e fundit, me e la vedin e me vdek per së mbari. Për shtatë ditë rresht, gryka e shpellës nuk ka pushue as natë as ditë prej plumbave e zjarrit të mitrolozave. Komunistët vendosën me na marrë me uri e me pabesi. Na u dorzuem me një kusht, që të vinte Frati i Vuklit, kryetari i këshillit, si dhe të mos dhunoheshim. Por komunistët nuk e mbajtën fjalën e dhanë. Dhe as besimin e Fratit. Kur na çuen ke shtabi i batalionit, në Rrapsh të Hotit, Mehmet Shehu, u ndodh ballë për ballë me Prek Calin:
- E, Prekë Cali, - i tha Mehmeti, - të pat ardhur dita ta mbyllesh historinë tënde me shkronja ari, po të bëheshe me ne! Pse bëre kështu?
- Zotni, - iu përgjigj Prekë Cali, - faji bie mbi ju, se ju u batë aleat me anmikun shekullor tonin, me Serbin.” (Butka, f. 16)
Preka e besniku deri në fund Mirash Fran Rrukaj, e dinin se mbas kësaj që ndodhi, brigadat partizane do të dyndeshin nga Rapsha e Kelmendit, si dhe nga krahu tjetër i Gusisë, ku, kishin përkrahjen e vëllezërve siamez sllav. Në këto kushte, nacionalistët morën udhën e arratisë. Hienat e pangopshëm komunist, u lëshuan nga të dy krahët mbi krahinën e Kelmendit.
Mehmet Shehu, me brigadën e vet ndeshkuese të inkuizicionit kundërmalësorë e kundërkatolikë, vendoset në fushim në fushën e Rapshës. Malësorët, prisnin gjëmen e madhe në shtëpitë e tyre. Nuk kishte informacion, se kush e kishte radhën: Kelmendi apo Kastrati.
Në natën e 1 janarit 1945, kryexhelati terrorist Mehmet Shehu e përgjaku Kelmendin. Me urretjen patologjike të trashëguar nga koha e pushtimit turk, sulmi i hienave të kuqe ishte i befasishëm. Nga Gryka e Grabonit dy toga me “druzhe” (shok) sllavoserb, marshuan drejt Kelmendit. Ata hapën zjarr tek Ura e Tamarës mbi popullatën e pambrojtur, me synime të pastra spastruese pa mëshirë.
Brigadat e Ndjekjes, të drejtuar nga kriminelët Mehmet Shehu e Fejzi Micoli, e forcat e Sigurimit të stacionuar në 26 kampet e burgjeve, hetuesisë, torturave etj., në Qarkun e Shkodrës, të mbështetur nga Ushtria Jugosllave, më 15 janar 1945 përfundimisht pushtojnë Vuklin.
Sikurse pritej, menjëherë bishat partizane iu vërsulën luftëtarëve malësorë, i lidhën dhe ushtruan dhunë mbi ta. Si në kohën e skllevërve i lidhën me konop njëri pas tjetrit, duke i shtyrë, ndonëse ata mezi lëviznin, nga mundimet me ditët e tëra pa gjumë. Më pas i hypën në një kamion e shpejt i nisën për Shkodër. Njësitë partizane, që i shoqëronin ishin të vogla, pasi pjesa më e madhe e tyre qëndruan aty, për të filluar terrorizimin e tërë Kelmendit.
Ata që janë dëshmitar të kësaj poshtërsie të pashembullt, e kanë parë me sytë e tyre, provuar mbi shpinën e vuajtur tërë torturat, që asnjëherë s’mund t’i parashikonte mendja e njeriut. Të gjithë të plagosurit i lidhën pas kalit dhe ashtu nën tortur, ata pothuajse ishin në prag të vdekjes së sigurt.
Prekë Cali, me 15 trima kelmendas kapen rob, duke i kaluar gjyqit ushtarak, i cili i dënoi me pushkatim. Brigadat e Ndjekjes bënë kërdi, duke derdh gjak malësori shqiptar. Ata si të uritur vranë e shkatërruan, dogjën dhe prenë, e sëfundi pushtuan Kelmendin e papushtuar në shekuj.
“Ishte mbasdite e unë po qëndroja me nji shok përbri zyrës së Posttelegrafës. Diku u dëgjuan të shtëna armsh. Njerëzit kishin marrë lajmin, se Prek Cali asht dorëzu e pritet t’a binin para Postës. U shihnin grupe individësh. Dikush në heshtje e të tjerë shakllabana që banin komente. Pas disa kohe u panë kamionat. Ato lëviznin ngadalë, saqë u afruan pak nga pak aty ku populli të mund t’i shihte shumë mirë “reaksionarët”, që s’mundën t’i përballonin ushtrisë.
Ishin pikrisht këto komente që banin njerzit servila e katila, që asnjiherë nuk u ngopën me gjakun e sternipave ilirian. Binte në sy shtati i tyne si lisat e bjeshkve të Kelmendit, ku mes tyne dallohej trupi vigan i martirit Prek Cali. Disa fundrrina komunist filluan t’i pshtynin e përbuznin ashtu të lidhun. Kjo pamje e shemtum ma prekte shpirtin. Edhe unë, si kureshtarët që erdhen duke u shtu rrinim të ngrim në heshtje me keqardhje, që vriste me logjiken e përbuzjes ndaj masakruesve të burrit vigan kelmendas, që shikonte se ku po shkonte qyteti i tyne i dashtun Shkodra, e cila pretendonte se ishte qyteti ma i zhvillum në Shqipni…
Grupi i Prek Calit doli në gjyqin komunist. Ai i zhvillua në nji ndërtes dykatshe, diku në veriperendim të Gjimnazit. Unë ndoqa tri seanca, si dëshmitar okular në at se çfar dëgjova e pash ndaj Prek Calit. Në fillim të seancës nuk lejohej me marr pjesë shumë popull, mbasi komunistët kërkonin që gjyqi të zhvillohej sa ma shpejt. Prek Cali, nuk ishte vetëm i pushkës, besës, traditës etj., por edhe nji trim që me gojën e vet nxirrte fjalë të matuna, i qetë, që mohonte pa frik të gjith akuzat e rreshtume kunder tij.
“Unë jam këtu, - u shpreh Prek Cali – ndër të tjera, për me marr pergjegjesin e luftës kundra partizanve që u ba në Kelmend. Dhe për t’drejt tjetër nuk keni pse m’akuzoni. Kam luftue kundra shkjeve, kur deshten me na nda prej nanes Shqipni dhe kam mbrojt at çka asht e jona. Mundësi ma të madhe nuk kam pas. Vërtet jam malcor pa shkoll, por jam shqiptar. Ju m’keni marr ne bes e s’kam nevoj me ju kerkue falje. Un as Mbretit si kam kerkue falje, kur m’ka denue se isha opozitar…” (Pikolini, f. 55)
Por këta, ndonëse përdoren barbarinë komuniste, nuk arritën me tutë (friksu) dhe mposht krenarinë e Malësisë. Malësori e pagoi, por kurrë nuk trathtoi truallin e shtëpisë së vet, duke mbrojtur lirinë nga ofensiva komuniste asokohe.
Me shumë urretje, se nuk mundën të kapnin luftëtarët nacionalistë të lirisë, forcat terroriste partizane: “… banë nji kërdi të zezë, tue torturue deri edhe gra e fëmi. Ata mashkuj apo luftëtar, që gjendeshin në shtëpi i arrestonin, u digjnin shtëpitë, u merrnin pasuninë, ndersa familjet (e luftëtarëve në arrati) tyne i internonin në krahinat e vendit…
Edhe Preka, me nji çetë luftarësh trima e besnik, vendosi e u ngujua në nji shpell, që ishte mjaft e ilzolueme e i përngjante nji fortese të vogël, me nji shprese fare të vogël, se mund të bante si dikur Kelmendi me ushtrin turke, të cilët zinin vende në ndonji luginë ose bregore, duke mos i ndjekur kryengritësit nëpër male.
Me partizanët, ndodhi e kundërta: Ata i ndoqen çetat kamba kambës dhe kur u mirëinformuan, se ku ishin i rrethuan dhe i derguan njerëz për t’u marrë vesht me ta At David Picin, i cili, u tregoi se ishin të rrethum dhe se partizanët kërkonin të dorëzohen pa pushkë. Prek Cali nuk i trembej vdekjes, por ai mendoj, se nji vdekje me gjyqe, asht ma krenare për t’u njoh nga publiku, se për çka e si do të dënohen…
Nga ana e tjetër, Preka kishte disa djem të rinj (Sipas tregimeve të Fritz Radovanit dhe Don Tomë Laca, kujtoj, se Preka, ka pas me vete në shpellë, një djalë të ri që ishte i vëtëm (dëshire) në familje, dhe komunistët i kanë thanë atij, se do t’ia falim jetën djaloshit të ri. Por në fakt, kur janë dorëzuar, duke i prerë në besë kanë vrarë (pushkatuar) të parin atë djalë dëshire, shënimi im K.K.), që nuk donte të rrezikohen, sikur ky të bante rezistencë me armë. Prandaj, u kërkoj partizanve, nëpërmjet Fratit disa kushte:
- Meqë udhëtimi do të bahej me ecje në këmb nëpër Kelmend, të lejohen të kalojnë të armatosun;
- Të mos i cënojnë (keqtrajtoj) kush me dorë;
- Gjykata të bajnë punën e saj.
Këto kushte komunistët ia premtuen, por si zakonisht nuk i mbajtën. Ata porsa kaluen nji copë rrugë të shoqnuem e të rrethuem me shumë partizan, i çarmatosën u lidhën duart, i ulën drejt e në Koplik, ndërsa ne e nesre në qytetin e Shkodrës, në të ashtequjtunin Burgu Gjerman…
Prek Cali asokohe 70 vjeç, ishte i burgosun në nji dhomë më vete e kur të burgosunit ndryheshin në dhoma, ate e nxirrnin dhe shëtiste i vetëm. Ai kishte nji tjetër trajtim prej të burgosurve të tjerë.” (Mali, f. 341)
Në mjedisin e Fushë Çelës, trimin legjendar, e ka rruar pa i njomur mjekrën me pastë rroje një partizane, që shihte nga afër stoicizmin. Skenat e dhunës ndaj Prekë Calit janë të papërshkruar, e ndoshta Shekspiri i madh anglez, do të ishte i pafuqishëm nga fantazia e torturave që kanë përdorur këta.
Preka, ka qenë i bindur se do ta vrasin, por është prerë në besë nga komunistët, të cilët i kanë prmetuar në fillim, se do t’ia falin jetën djaloshit të ri, që ende sot nuk kam mundur që t’i mësoj emrin e mbiemrin, mbasi familja e tij tashmë është e shuar. Përpara momentit të pushkatimit, Prekën, e kanë mbështetur tek muri i Vorrezave Katolike të Rëmanit në qytetin e Shkodrës, të ulur ndjenjur me cigare në gojë (për tallje), i veshur me çakçirë dhe i prishur në fytyrë nga plumbat. Rrëfimin dhe vojimin kur është pushkatuar, ia ka bërë Don Tom Laca.
Atë ditë më 25 mars të vitit 1945, në muret e qytetit të Shkodrës u shpërnda një afishe e madhe e cila kishte këtë titull: “Pushkatohen kriminelat e Luftës dhe Armiqtë e Popullit”, ku, më pas vijojnë emrat:
1. Prenk Cali
2. Dom Ndre Zadeja
3. Luigj Gjeto Kastrati
4. Ndok Nik Bardhoku
5. Ndrek Loka
6. Arif Selim Hyseni
7. Ded Lulash Smajli
8. Gjok Nikaj
9. Dul Bajrami
10. Mark Luc Gjoni
11. Tom Lek Daka
12. Maliq Bajrami
13. Gjok Nikoll Voci
14. Pjetër Ded Gjedashi.
Studiuesi e publicisti Mërgim Korça, gjatë hulumtimeve për përgatitjen e dorëshkrimit: Në përkujtim të Kryengritjes Armatosur të Malësisë Madhe, shkruan:
“Si sot e kam parasysh, kur e pruene duer lidhë n’shehët t’Shkodrës kreshnikun Prenk Calin! Ecte kryenaltë, me mjekër t’dendun aj, si me kenë fitues. Por shkjau, brateja e partizanve ngjallnjyes, ia kish n’vesh t’vjerrun trimit inadin. E ndalne mjedis Fushës Çelë, e ulne n’gjuj e nji partizane e ekzaltueme ia rroi mjekrrën pa lagë atij. Mjes gishtave t’duerve t’mija me t’cillat kishem mlue ftyrën, kureshtja m’bate me e pa si i shkojshin lotët kreshnikut qi za nuk xirrte dhimbet!
Kjo pamje e mbrame qi kam e prijsit maleve qi pat thye shkjetë n’luftimet e 1911 - ës e të 1913 - ës. Mbas kësaj veç kur ndjeva se e kishin denue me vdekje dhe me 25 mars njimij’ e nandëqind’ e katërdhet’ e pesë e kishin pushkatue Prenk Calin. Ksisoji komunistat shqyptarë e vrane animikun e betuem të shkjaut dhe e hapne rrugën m’u shkue uji n’mulli t’tyne!”
E më poshtë, qëndrimin stoik të Prekë Calit, e ilustron me një burim mnga arkivi:
“Në dokumenta arkivi figuron replika n’Rapsh t’ Hotit n’mjes t’lidhunit Prenk Calit edhe Mehmet Shehit, por ajo kurr nuk u ka ardhë për marë historianve lakej t’diktaturës t’a përmendshin…
I tha Mehmeti: “- E more Prenk Cali, të pat ardhur dita t’a mbyllje historinë tënde me shkronja ari po t’ishe bërë me ne. Pse bëre kështu?”
I gjegjet trimi legjendar burrnisht:

“- Zotni, faji bjen mbi ju se ju u batë aleatë me anmikun tonë shekullor, me Serbin!” (Korça, f. 5, 6)
Por odiseja e të ngujuarve në shpellë, nuk do të përfundonte me dorëzimin e tyre. Të parët që u pushkatuan, ishin: Dedë Lulash Smajli dhe Dedë Gjon Deda, të cilit i kishin prerë me parë mishin dhe trupin me sopatë. Fran Zef Bajraktarit, ia nxorrën sytë dhe e varrosën të gjallë me gurët e malit. Luc Gjon Bajraktarin, e prenë në qafë me bajonetë dhe e hodhën në greminë. Fran Zef Bajraktarin e groposën të gjallë, pasi i dogjën kullën. Marash Vat Lumajn, e pushkatuan para popullit të Vermoshit, si agjitator kundër bolshevizmit. Dedë Prek Nikën, e sollën nga kampi i Tepelenës dhe e pushkatuan pa gjyq, në mes të kelmendasve. Uk Mark Biku, u pushkatua në mes të katundit Brojë, për të ngjallur panik. Nik Mark Rezaj, i cili qëndroi 21 ditë i varur në burgun e Koplikut, u pushkatua përsëri pa gjyq. Gjelosh Fran Pellumbi, vdiq në burgun e Kavajës nga torturat çnjerëzore, me fjalëte fundit: Poshtë komunizmi! Pas një gjyqi në Shkodër, u dënua me vdekje kreshniku i Vermoshit, plaku 70 vjeçar Prek Cali. Ky gjyq, do të dënonte plot 25 vetë, nga të cilët edhe 4 me burgim të përjetshëm, ndërsa të tjerët kryesisht me 30 vjet burg. Kështu Kelmendi u përzhit dhe u ndeshkua përsëri. (Butka, f. 17 – 18)
Këto janë kelmendasit, që kishin të ruajtur në gene prej gjeneratave virtytet më të mira, si mikprirës e bujar, trima sypatrembur e atdhedashës, njerëz të besës e fetar. Ata e donin meshtarin si antarë të familjes, duke i besuar fjalën e nderit…
Malësia, humbi 137 bijë të saj, trimat e devotshëm në kryengritje. U burgosën 345 burra e u internuan 41 familje të shpallura reaksionare. Malësia, u vesh me petkun e zisë. Malësorët trima, denbabaden të patundur në trojet e tyre, u shpërngulën në kampet e internimit të Tepelenës, të Kavajës, të Vloçishtit, në burgjet e kampet e punës, më çnjerëzore që ka njohur historia. (Butka, f. 21)
Në momentin, që do ta ekzekutonin toga e zezë e pushkatimit komunist, kërkojnë që të denuarit me pushkatim të kthehen mbara (me shpinë) dhe t’ua mbyllin sytë. Por Prekë Cali, në mënyrë kategorike kundërshton, duke thënë fjalët:
“ - Nuk shkohet n’Parajsë me shpin dhe me sy t’mbyllun” dhe siç ishte duarlidhur, ngrehi kryet lart, hapi gjoksin, duke shkyer pullat e këmishës dhe u tha:
“ - Kështu vdes shqiptari”.
Para se të rrëzohej, ai trup si një lis, nga plumbat e shqiptarëve të armiqve të nacionit të vet, zëri i fuqishëm i malësorit të bjeshkëve, ushtroi si jehona e luginave:
“ - Rrnoft Shqipnia! Rrnoft populli shqiptar! Heret a vonë Shqipnia do të fitojë.” (Lajçaj, f. 70)

Do të pëlqente, që në shenj nderimi dhe respekti për gjakun e derdhur nga martirët nacionalistë në Shqipëri e Kosovë, të citoj pjesë nga poezia e jezuitit, përsonalitetit të shquar, poetit brilant të nacionit Don Ndre Mjedja, shkruar në vitin 1911. E, mos i harroni këto vargje, …jo, kurrë mos i harroni!…

O Shqype, o zogjtë e malëvet, kallxoni
A shndritë rreze lirije mbi ato maje?
Mbi bjeshkë të thepisuna e nd’ograjë
Ku del gurra e gjimon përmallshëm kroni?
A keni ndie ndokund kah fluturoni
Nëpër shkrepa me ushtue kangën e saj…
U kputne hekrat, e lirim malcori,
Lirim deti kumbon e ja sjellë bregut;
Lirfim përgjigjen qysh kah Labradori
E Virgjin’ja e New York – u, syni i tregut.
Të lumtë, o Ëashington! U zhvillat qielli…
E ndjeu toka njatë shend e u gëzue si fëmija
Që i qeshet lokes kur ja rreshë krahnorit;…
Lirin’ e keni ju! Na hekra kemi.
Na terr e niegull deri në ditt ma të vona;
Na pa emën kërkund, pa Atdhe; na jemi
Sherbtorët e të huejve nëpër vende tona.
Porsi berre qi bleu mishtari vemi
Mbas shkopit, të kalamenduna, ku s’dona…
Frymë të re tui shprazun për gjithkahna, hija
E Skanderbegut. Qe ndër djepa rrisin
Nanat e Hotit djelmënin ushtore,
E idhnim n’anmikun nëpër gji ju qisin.
E nalt ndër maje, bukuri mbretnore,
Hapi flatrat e mnershme qi përshndrisin,
Me thoj t’harkuem Shqypja Arbënore.
__________________

Kenge per Prek Calin
(per mbrojtjen e kufijvet)

Ty, o Zot, te kjoshim fale
C'po gjimon mali me mal,
Kah shkumbohej 'i trim Kelmendit,
Tu'u dal zot kujfijve t'vendit!
Syt i qesin flake e shkndija,
Zani i tij porsi duhija.
Ishte 'i burr me mende t'holle,
Per pa e pas' kurrnji dit' shkolle:
Njaj Prek Cali, trimi i trimit,
Then Kuvendin e Berlinit,
Kur pat marr' vendim Europa,
M'e da Shqipen copa-copa...!
Me Uc Turkunn bajn kuvend:
"Sot, o kurr, per njiket vend!"
Mire u shkon n'mend Ded Gjo' Luli,
Kur flamurin n'Deciq nguli:
"Njashtu, pra, na m'u bashkue,
Gjithmone or'n e kem' pas' cue,
Kurr 'i huej s'na ka sundue!
Kur t'jem' Nji, jem' porsi shkambi,
Ku thej qafen mbar' Nizami.
Nji bashkim me forc' celikut,
Ia pelset dy syt anmikut,
E, kur t'ndeshet rreth kufinit,
I del per hunde tambli i gjinit;
E prandej n'ia pashin giasen,
Le t’e pvesin “Kjamet Pashen”
Qi “Kjamet” ia pat njit vedit:
Prej srrethuemit kje gjue shkrepit,
Kur pat ardfh me sa taborre,
E zu vend neper llgore;
Mb’ Suk’ t’Mkushit e t’Toletes,
Porsi miza n’ulish’ t’bletes.
Ishate koha e “Hyrrjetit”,
Na pat msye ushtrija e “Mbretit”
Porsi sot, kushtrimi i vendit
I coi n’kamb’ djelt e Kelmendit:
E t’u lshuen n’per ato pisha
Sikur dhenvet u bjen bisha,
Ata djelm i ran’ Nizamit
N’p’r ato qeta i qiten shkambit.
Turqit keqas na jan thye,
N’Gusi Pasha kenka kthye,
Edhe aty na kenka struke,
Porsi pul’ prej hutit nduke…
Nuk vonoi e u kthyen n’Turki:
Tash ndersen Malin e Zi
Qi, si nan’ po ka Rusine.
N’at uzdaj’ tash lyp’ Malsine…!
Por kjo nder’ nuk do t’i ecin:
N’fyt Kelmendi do t’i ngecin!
Njaj Prek Cali – trim drangue,
Si ‘i selvi, ne kambe, u cue:
N’Grabom re me nja dhet’ vete,
Trimat t’lidhun per me deke.
Ktu kish ardhum komisjoni
Sambas fjal’s qi tha Uilsoni.
Fjala s’ngiate e u xu kuvendi:
“Ktu – tha Preka – nuk asht vendi
Me ngul’ gur, me vu kufi!
Ky asht dheu i t’parve t’mij;
E, pa mbet’ n’grra e fmij,
Rrehet keqas kush mendon,
Se ato maje i kalon!
Kujtou mir’ ti Komisjon,
Se Kelmendi asht betue”
T’tane me deke e m’u farue,
Nji pllamb’ kuj mos me ia lshue.”
Nji ingleze, grue fisnike,
Kah i ndigjon kto fjal’ kreshnike,
Si me mall e paska pvete:
“Pse, ti Cali, kaq me t’xete,
Po i del zot kti vendit t’shkrete?”
“Moj fisnike, t’u ngiat jeta!
Mos kujto: s’jan’ male t’shkreta,
Por me pyje e kullota,
Kund ma t’bukura s’i ka bota!
Brez mbas brezit, une e dij,
Se ktu lene t’part e mij.
T’huejit ju bane perher’ mur,
T’tan me eshten tuj e thure…!
Edhe mue m’erdhi dita:
Kuj t’e msyej, me iu ba prita,
E n’kje Zoti se e ka shkrue,
Njektu jeten m’e mbarue!”

Komisjoni ra n’mendim,
Shpejt e shpejt e muer vendim:
Gjithka shkoi Preka tue prij
Njaty u ngul gur e kufi.

Ibrahim Rugova

Ibrahim Rugova -( December 2, 1944 – January 21, 2006 )-

Ibrahim Rugova u lind më 2 dhjetor 1944 në fshatin Cerrcë afër Istogut. Më 10 janar 1945, komunistët jugosllavë ia pushkatojnë babain dhe gjyshin.

Rugova diplomoi në Degën e Albanologjisë në Universitetin e Prishtinës, ndërsa një vit akademik qëndroi në Paris, në Ecole Pratique des Hautes Etudes, nën mbikëqyrjen e Prof. Roland Barthes-it, ku ndoqi interesimet e veta shkencore në studimin e letërsisë, me përqëndrim në teorinë letrare. Doktoratën e letërsisë e mori në Universitetin e Prishtinës më 1984. Më 1996 u zgjodh anëtar korrespondent i Akademisë së Arteve dhe të Shkencave të Kosovës. Po në këtë vit ai u shpall doktor nderi i Universitetit të Parisit VIII në Paris.

Rugova ishte në nismë redaktor në gazetën e studentëve "Bota e re" dhe në revistën shkencore "Dituria" (1971-72) që botoheshin në Prishtinë. Për afro dy dekada punoi në Institutin Albanologjik të Prishtinës si hulumtues i letërsisë. Për një kohë ka qenë kryeredaktor i revistës "Gjurmime albanologjike", që e nxirrte ky Institut. Është zgjedhur kryetar i Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës më 1988, i cili u bë bërthamë e lëvizjes shqiptare që po kundërshtonte sundimin serb në Kosovë. Si një ndër themeluesit e partisë së sapoformuar, Lidhjes Demokratike të Kosovës (LDK), Rugova u zgjodh kryetar i saj më 23 dhjetor 1989.

Pas zgjedhjeve parlamentare që atëbotë nuk pranoheshin ndërkombëtarisht, më 24 maj 1992 Rugova zgjedhet kryetar i Republikës së posashpallur të Kosovës. Nën udhëheqjen e tij shqiptarët e Kosovës ndërtuan strukturat e veta paralele të administratës, shëndetësisë dhe të arsimit, ndërsa Rugova vetë angazhohej për zgjidhje të çështjes së Kosovës me mjete paqësore dhe për njohjen ndërkombëtare të çështjes të Kosovës.

Pas shpërthimit të luftës në Kosovë, Rugova qëndron në distancë me Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës (UÇK) ndërsa vazhdon të kërkojë zgjidhje paqësore të problemit. Gjatë sulmeve ajrore të NATO-s kundër caqeve ushtarake serbe, Rugova fillimisht qëndron në Prishtinë me familjen e vet, ndërsa më vonë detyrohet të paraqitet në televizionin serb në një takim me Sllobodan Millosheviqin. Në fillim të majit 1999 ai largohet për në Itali prej nga kthehet në korrik, pas përfundimit të luftës.

Në zgjedhjet parlamentare të organizuara nga administrata e përkohshme e Kombeve të Bashkuara, partia e Rugovës fiton shumicën, ndërsa ai vetë zgjedhet kryetar i Kosovës më 4. mars 2002. Në këtë funksion ai vazhdon ta potencojë miqësinë dhe politikën e bashkëpunimit me SHBA dhe vendet evropiane nga të cilat vazhdimisht kërkon pranimin formal të pavarësisë së Kosovës. Në vitin 2005 rizgjedhet kryetar.

Më 5 shtator 2005 Ibrahim Rugova njofton opinionin që është i sëmurë nga kanceri i mushkërive. Përderisa ai e dorëzoi postin e kryetarit të LDK-së, funksionin e Presidentit të Kosovës ai e kryen deri në ditën e vdekjes më 21 janar 2006. Ibrahim Rugova kujtohet si simbol i luftës paqësore të shqiptarëve për lirinë dhe pavarësinë e Kosovës.

Ibrahim Rugova ka lënë pas gruan dhe tre fëmijë.

Çmimet dhe titujt ndërkombëtarë:

- 1995, Çmimi për paqe i Fondacionit Paul Litzer në Danimarkë.
- 1996, Doktor Nderi i Universitetit të Parisit VIII Sorbonë, Francë.
- 1998, Çmimi Saharov i Parlamentit Evropian.
- 1999, Çmimi për paqe i qytetit Mynster (Münster)
- 2000, Çmimi për paqe i Unionit Demokratik të Katalonisë, në Barcelonë, Spanjë.
- 2003 Çmimin Senator Nderi i Evropës.
- 2004 Doktor Nderi i Universitetit të Tiranës.
- Qytetar nderi i Venedikut, Milanos dhe Breshias (Itali).

Adem Jashari

Adem Jashari -( November 28, 1955 – March 6, 1998 )-

Adem Jashari ( November 28, 1955 – March 6, 1998 ) , local commander of Kosova Liberation Army. He is venerated by many Albanians as a freedom fighter in the cause of Kosova independence.

Adem was born to an Albanian teacher Shaban Jashari, on 28th of November 1955, the day which coincides with the independence day of Albania. His birthplace, Prekazi Ulët is in the region of Drenica.

On July 2, 1990, Kosova’s parliament declared independence from Serbia and adopted a constitution for the new Republic of Kosova. At about this time Adem Jashari soon moved to Republic of Albania to train with the first troops of the Kosova Liberation Army formally known as the "UÇK".

Jashari family fought Serb forces in Kosova since early '90s but this fact was kept hidden from the general public by both Albanian 'moderated' politicians and the Serb government, in order to preserve the status-quo. The first battle between Adem Jashari and his friends against Serb forces took place on the morning of 30 December 1991. Jashari's house was surrounded by a large number of Serb army and police troops demanding Adem's surrender. A fierce battle ensued where Serb troops had to withdraw due to the strong resistance provided by Adem and friends. The Jashari's residence in Prekaz was next attacked by Serbian police forces on January 22, 1998. The attack was repelled when, according to Shaban Jashari (Adem's father), "friends from the woods" came to help. On March 5, 1998, Prekaz was attacked again by large Serbian army and police forces in a "prepared and determined manner". A second ring of troops was formed to prevent any possible help coming to Jashari family. It is estimated that 58 ethnic Albanians were killed in the attack including 28 women and children from Jashari family. The exact number varies depending upon sources. In this attack Adem Jashari was killed. According to the only survivor of the massacre, one of Adem's nieces, "bali Adem" died singing the Albanian national anthem. Local villagers say that he shot himself to protect his honour and not get killed by the Serb army. As a matter of fact, there was only one bullet wound in his right jaw, showing that Adem possibly shot himself.

The behaviour and distinctive nationalism of Jashari family will not come as a surprise to anyone with good knowledge on Kosova, and especially with good knowledge on Drenica region. This is the region of Kosova well-known for its resistance to different occupiers and regimes. This is where people like Azem and Shote Galica (husband and wife) came from, who had fought Serb, Ottoman as well as Austro-Hungarian forces in the period between two world wars and Shaban Polluzha who fought Tito's partisans in 1945. But the most influential single event in Adem's life which would set him on the definitive course of his destiny is the resistance that Tahir Meha and his father provided on May 13, 1981 to Yugoslav army special units in their "kulla" (residence) in Adem's village, Prekaz i Ulet. This event, according to people who knew him, finally shaped his thinking and his political philosophy.

Till this day he is remembered upon all of Albania and Kosova. In 2004, Ibrahim Rugova, president of Kosova awarded him the highest order Hero of Kosovo along with Isa Boletini, Hasan Prishtina, and Bajram Curri.

Sami Frashëri

Sami Frashëri -( 1850 - 1904 )-

Sami Frashëri është ideologu më i shquar i lëvizjes sonë kombëtare. Si udhëheqës ideologjik, demokrat, mendje e ndritur prej dijetari, ai mbetet një nga personalitetet më të rëndësishëm të Rilindjes.
Vëllai më i vogël i Abdylit e i Naimit, ai lindi në Frashër më 1850, ku mori edhe mësimet e para. Më 1871 mbaroi gjimnazin "Zosimea" në Janinë, mësoi gjuhë të vjetra e të reja dhe u pajis me një kulturë të gjerë. Më 1872 shkoi në Stamboll për punë dhe atje u lidh menjëherë me patriotë shqiptarë, me Pashko Vasën, Jani Vreton, Ismail Qemalin, Kristoforidhin, Hoxha Tasinin etj. Samiu u dallua shumë shpejt midis tyre dhe, me formimin e shoqërisë së Stambollit, u zgjodh kryetar i saj, ndonëse ishte nga më të rinjtë. Gjer në fund të jetës ai mbeti udhëheqësi kryesor i kësaj shoqërie.
Samiu ishte njeri me horizont të gjerë dhe dha ndihmesë të shquar për kulturën turke. Drejtoi disa gazeta turqisht, ku mbrojti edhe të drejtat e kombit shqiptar. Botoi në turqisht edhe një varg veprash letrare e shkencore. Ndër këto janë disa vepra themelore, si: i pari fjalor i plotë etimologjik i turqishtes, si dhe e para enciklopedi turke e historisë dhe e gjeografisë në gjashtë vëllime. Ai shkroi në turqisht dramën Besa me subjekt shqiptar, bëri përkthime nga letërsia botërore etj.
Veprat e Samiut në turqisht përshkrohen nga ide iluministe dhe godasin obskurantizmin fetar të Perandorisë Osmane. Me to ai i sillte ndihmesë të vlefshme mendimit përparimtar. Duke goditur bazat e pushtetit feudal të sulltanëve ai i ndihmonte njëkohësisht edhe popullit të vet në luftën për liri, edhe popullit turk në luftën për përparim.
Krijimtaria e Samiut në gjuhën shqipe është e lidhur tërësisht me idealet e lëvizjes kombëtare për çlirim, me nevojat e shkollës e të kulturës kombëtare. Pa dyshim ai është një nga themeluesit e saj. Për shkollat e para shqipe Samiu botoi këto vepra: "Abetare e gjuhës shqipe„(1886), "Shkronjëtore e gjuhës shqipe„(gramatikë e shqipes,1886) dhe "Shkronja„(gjeografia, 1888 ) . Hartoi edhe një fjalor të gjuhës shqipe, që nuk i dihet fati.

Naim Frashëri

Naim Frashëri -( 1846-1900 )-

Naim Frashëri (May 25, 1846 Frashër, south Albania – October 20, 1900) was an Albanian romantic poet and a prominent figure of the Rilindja Kombëtare, the national renaissance of Albania, together with his two brothers Sami and Abdyl.

His father was an impoverished Bej from Frashër, District of Përmet. Naim studied at the "Zosimea" Greek language high school in Ioannina. A Bektashi by religion, he became an Ottoman official in Sarandë, Berat, and Ioannina. In 1882, Frashëri was the head of the censorship department in Istanbul.

He took part in the Albanian people's freedom movement, and often had to sign his writings using his initials, as otherwise he would have placed himself in danger in front of Ottoman officials. His works had to be smuggled into Albania.

Early on, he started writing poetry. The very first pieces Frashëri wrote were in Persian. In all, he authored twenty-two major works: four in Turkish, one in Persian, two in Greek and fifteen in Albanian. The patriotic poems and highly popular lyric poetry, were at first strongly influenced by Persian literature, and later also French poetry. He also translated several fables of Jean de la Fontaine.

Naim Frashëri's poem Herds and Tillage depicts the activities of the shepherd and the tiller, alongside his personal reflections on the beauty of Albanian landscapes and expressions of longing after his homeland. The epic poem Skanderbeg’s Story retells the life of national hero Gjergj Kastriot Skanderbeg, while intertwining it with imaginary episodes.

He also translated Homer’s Iliad, and wrote articles on didactics.

Through all of his writings, Frashëri exerted a strong influenced on the later Albanian literature and society. The independent Albanian state created an order of merit that bears his name, awarded to, amongst others, Mother Teresa; a publishing house in Tirana was named Naim Frashëri.

Çerçiz Topulli

Çerçiz Topulli -( 1880 - 15 korrik 1915 )-

Atdhetar e veprimtar i shquar i Rilindjes, udhëheqës i luftës së armatosur të çetave kundër sunduesve osmanë për çlirimin kombëtar të vendit. Hero i Popullit.

Lindi në Gjirokastër. Mjedisi familjar në të cilin u rrit e sidomos vëllai më i madh Bajo Topulli, ndikuan në formimin e tij si atdhetar i vendosur. Mori pjesë në veprimtarinë e Komitetit të Fshehtë «Për lirinë e Shqipërisë» në Gjirokastër.

Në prill të 1907 komandoi çetën e armatosur që vepronte në Shqipërinë e Jugut, e sidomos në krahinat e Gjirokastrës dhe të Korçës. Me vendim të Komitetit të Gjirokastrës, anëtarë të çetës së tij vranë në fillim të marsit 1908 në Gjirokastër komandantin turk të xhandarmërisë. Drejtoi Luftën e Mashkullorës më 18 mars 1908.

Në thirrjen "Nga malet e Shqipërisë" drejtuar bashkatdhetarëve të tij dhe botuar në janar 1907 në gazetën "Shpresa e Shqipërisë" Çerçiz Topulli pasi dënonte grabitjet e administratës osmane kërkonte që Shqipëria të shkëputej nga Perandoria Osmane dhe të bëhej e lirë dhe e pavarur. Ai shprehte bindjen se e vetmja rrugë për çlirimin e Shqipërisë ishte ajo e kryengritjes së përgjithshme të armatosur, dhe ftonte gjithë shqiptarët të ngriheshin me armë në dorë në luftën për lirinë e Shqipërisë.



Pas fitores së revolucionit xhonturk të 1908, Çerçiz Topulli punoi për formimin e klubeve shqiptare dhe për çeljen e shkollave shqipe në viset e ndryshme të vendit. Në shoqëritë dhe klubet patriotike mbrojti interesat e kombit dhe të vegjëlisë. Pas Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, më 28 nëntor 1912 u vu në shërbim të qeverisë së I. Qemalit dhe luftoi për mbrojtjen e tërësisë territoriale të atdheut. U vra më 15 korrik në Fushën e Shtoit (Shkodër) nga forcat e pushtuesve malazezë. Më 1937 eshtrat e Çerçiz Topulli u vendosën në Gjirokastër.



There is a incredibly good song by Ilir Shaqiri called "Te Rrapi Ne Mashkullor" and it is dedicated to Cerciz Topulli
The song goes something like this:
O te rrapi në mashkullorë, o foli Cercizi me gojë...
O foli Cercizi më gojë, o Mylazim largou more taborë (drum-head (insult))

O mylazim largou more taborë, o lërmi djemt e mi more të shkojnë...
O lërmi djemt e mi more të shkojnë, se ju skuq ju bëj ore me bojë (ngjyre, metaphor for gjak (blood))...

O do tju skuq tju bëj ore me bojë, o Cerciz Topulli mua më thonë (x2)

O hyri prilli more doli marsi, o në Gjirokastër, o cu vra Bimbashi (Ottoman general), (x2)
O te vramë, more bimbash të vramë, o Cerciz Topulli me Iso Labnë...

O do tju skuq tju bëj ore me bojë, o Cerciz Topulli mua më thonë (x2)

Luigj Gurakuqi

Luigj Gurakuqi -( February 19, 1879 – March 2, 1925 )-

Luigj Gurakuqi (February 19, 1879 – March 2, 1925) was an important figure of the Albanian national movement. Born in Shkodër on February 19, 1879, Gurakuqi started his studies there, and he finished them at the University of Naples in Italy, where he was also a student of Jeronim De Rada. He was also a poet and published under the pen name Cakin Shkodra and Lekë Gruda. He published articles in Albania, Drita, Kalendari-kombëtar, Liria e Shqipërisë, and La Nazione Albanese.

In 1908, Gurakuqi returned to Albania and took an important role in the Albanian movement for independence. He took part at the Congress of Manastir, was the first principal of Shkolla Normale in Elbasan, and was the right-hand man of Ismail Qemali in the declaration of independence in 1912, and one of the leaders of the northern uprisings of 1911-1912.

Gurakuqi associated himself with Fan S. Noli, and against the forces of Ahmet Zogu. Gurakuqi was assassinated in Bari, Italy on March 2, 1925 by his cousin, Baltjon Stambolla, on behalf of the Zogu regime.

Luigj Gurakuqi was given the titles Hero i Popullit (Hero of the People) and Mësues i Popullit (Teacher of the People). There is also a university named after him in his hometown of Shkoder, Luigj Gurakuqi University of Shkodra.

Abdyl Frashëri

Abdyl Frashëri -( 1839 - 23 tetor 1892 )-



Patriot demokrat i shquar, një nga ideologët përparimtarë të Rilindjes Kombëtare dhe një nga udhëheqësit kryesorë të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, Hero i Popullit.

Lindi në Frashër (Përmet) në familjen e një spahiu të vogël të deklasuar; vëllaj i madh i Naim Frashërit dhe Sami Frashërit. Abdyl Frashëri e kaloi pjesën e parë të jetës në fshatin e lindjes deri në moshën 18-vjeçare kur u vendos për nevoja pune në Janinë. U shqua si personalitet politik qysh më 1877, sapo u duk se Kriza Lindore po rrezikonte trojet shqiptare. Si kryetar i Komitetit Shqiptar të Janinës që u formua po atë vit, hartoi projektin e shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë me anën e kryengritjes çlirimtare antiosmane. Por shpresat e tij se idenë e shtetit shqiptar do ta përkrahnin rivalët e Perandorisë Ruse, të cilët nuk e dëshironin supremacinë e saj në Gadishullin Ballkanik, nuk u realizuan. Bisedimet që zhvilloi me përfaqësuesit e Greqisë në korrik dhe në dhjetor 1877, për një aleancë politike dhe ushtarake shqiptaro-greke kundër Perandorisë Osmane dështuan gjithashtu mbasi as Athina nuk e pranoi idenë e një Shqipërie të Pavarur në kufijtë e saj etnikë.

Në fund të vitit 1877, Abdyl Frashëri (atëherë deputet i Janinës në parlamentin e dytë osman), u zgjodh kryetar i Komitetit Qendror për Mbrojtjen e të Drejtave të Kombësisë Shqiptare, që u formua në Stamboll (Komiteti i Stamboilit). Si kryetar i tij ai dha një kontribut të rëndësishëm në përpunimin e platformës politike që adoptoi lëvizja kombëtare pas fitores ruse mbi Perandorinë Osmane dhe sidomos pas nënshkrimit të Traktatif të Shën Stefanit. Sipas tezës së Abdyl Frashëri. në kushtet e krijuara nga prirjet ekspansioniste të Rusisë cariste, nga interesat e fuqive perëndimore për ta mbajtur më këmbë Perandorinë Osmane dhe nga synimet e monarkive ballkanike fqinjë për ta copëtuar Shqipërinë, zgjidhja më e përshtatshme (një zgjidhje kjo e përkohshme) ishte krijimi i një shteti autonom shqiptar nën suzerenitetin e sulltanit ose, të paktën, krijimi i një vilajeti të bashkuar shqiptar në kuadrin e Perandorisë Osmane, i cili, po të realizohej, do të sanksiononte kufijtë etnikë të Shqipërisë dhe të drejtat kulturore të shqiptarëve.

Si një nga autorët kryesorë të platformës politike të Komitetit Qendror të Stambollit, të cilën Abdyl Frashëri e parashtroi publikisht edhe me anën e artikujve që botoi në disa organe të shtypit evropian gjatë pranverës së vitit 1878, ai mori pjesë aktivisht në themelimin e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit. Pas themelimit të Lidhjes, e cila e adoptoi këtë platformë, Abdyl Frashëri. u shqua si udhëheqës, organizator, diplomat dhe aktivist i saj. Veprimtarinë e tij kryesore e zhvilloi sidomos në viset e vilajetit të Janinës dhe të Kosovës. Nuk e shkëputi asnjëherë luftën për mbrojtjen e tërësisë tokësore të atdheut nga lufta për autonominë e Shqipërisë. Mori pjesë pothuajse në të gjitha kuvendet kryesore që u organizuan nga Këshilli i Përgjithshëm i Lidhjes Shqiptare ose nga komitetet ndërkrahinore të saj. Kudo udhëhoqi krahun autonomist të lëvizjes. Në Kuvendin themelues të Lidhjes së Prizrenit u zgjodh kryetar i koinisionit të punëve të jashtme të saj. Ai përfaqësoi Toskërinë në Kuvendin e Parë të Dibrës (1 nëntor 1878 ) , ku u miratua rezoluta me të cilën kërkohej zyrtarisht nga Porta e Lartë krijimi i vilajetit të bashkuar autonom të Shqipërisë. Ai qe organizatori kryesor i Kuvendit të Prevezës (janar 1879), i cili arriti ta pengonte lëshimin e Çamërisë në favor të Greqisë. Në pranverën e vitit 1879 kryesoi delegacionin e Lidhjes që vizitoi kryeqytetet e Fuqive të Mëdha për të mbrojtur nga afër tërësinë territoriale dhe të drejtat për autonomi të Shqipërisë. Abdyl Frashëri, ishte promotori i projektit që miratoi Kuvendi i Dytë i Frashërit për të formuar qeverinë e përkohshme. Ai udhëhoqi gjithashtu Kuvendin Kombëtar të Gjirokastrës që u shpreh për krijimin e shtetit autonom shqiptar me anën e lëvizjes së armatosur.

Abdyl Frashëri, e mbrojti programin e Gjirokastrës në Kuvendin e Dytë të Dibrës ku udhëhoqi si gjithnjë krahun radikal të lëvizjes. Edhe pse programi i autonomisë nuk u pranua nga përfaqësuesit e rrymës së moderuar, ai kaloi në Kosovë dhe aty së bashku me bashkëluftëtarët e vet kosovarë, vuri në jetë vendimet e Gjirokastrës. U bë anëtar i qeverisë së përkohshme që u formua në Prizren në fillim të vint 1881 dhe dha një kontribut të rëndësishëm né përgatitjet politike dhe ushtarake që u morën për mbrojtjen e autonomisë kundër ekspeditës ushtarake osmane.

Pas shtypjes së Lidhjes, u arrestua dhe u dënua me vdekje nga gjyqi special osman, por dënimi u kthye në burgim të përjetshëm. Megjithatë, pasi qëndroi në burg 3 vjet dhe në internim 20 muaj, për arsye shëndetësore u lirua, por me kusht që të, hiqte dorë nga veprimtaria politike patriotike. Edhe pse i sëmurë dhe i izoluar, ai e vazhdoi veprimtarinë patriotike derisa vdiq në Stamboll më 23 tetor. Eshtrat e tij u sollën në Tiranë më 1978.

Dedë Gjon Luli Dedvukaj

Dedë Gjon Luli Dedvukaj, -( 1840-1915 )-

Ded Gjo Luli, formally known as Dedë Gjon Luli Dedvukaj (1840-1915), was born in Traboin in Hoti (Malësi e Madhe). He was one of the leading nationalists of the Albanian revolt against Turkey in the early 1900's. Deda is most known for starting the revolution for Albanian Independence, along with Luigj Gurakuqi, Ismail Qemali, and Isa Boletini, and was the leader of the Malësori Albanians at the time of Independence.



He was the first person to raise the Albanian Flag on 1911 in the Albanian town of Tuzi, Montenegro, following national hero Gjergj Kastrioti (Skenderbeg) on 1443. In Tirana, Albania today, there is a street named in his honour called "Rruga Ded Gjo Luli".

Ismail Qemali

Ismail Qemali -( January 16, 1844-January 24, 1919 )-

Ismail Qemali (January 16, 1844-January 24, 1919), was a distinguished leader of the Albanian national movement, founder of the modern Albanian state and the first prime minister of Albania.

He was born in Vlora to a noble family. Having finished the primary education in his hometown, and the gymnasium "Zosimea" in Janina, in 1859 he moved to Istanbul where he participated in the efforts for the standardization of the Albanian alphabet and the establishment of an Albanian cultural association. He was imparted important functions in the Ottoman administration and was distinguished personality for his liberal views. Qemali's demands for democratic reforms pushed him into a conflict with the conservatist circles in Istanbul. The High Porte sentenced him to internment, and amnestied after a 7-year suffering.


He was a principal figure in the Declaration of Independence and the formation of an independent government of Albania in November 28, 1912. This signaled the end of almost 500 years of Ottoman rule in Albania. Together with Isa Boletini and Luigj Gurakuqi, he raised the flag on the balcony of two-story building in Vlorë. He was prime minister of Albania from 1912 to 1914.

Stan Dragoti

<
Stan Dragoti, Director, Producer, Screenwriter
Born: octobre 4, 1932 in New York City, NY.

You've surely seen at least one of his movies without knowing he was Albanian!!







Necessary Roughness (1991)
She's Out of Control (1989) with Tony Danza
Man with One Red Shoe, The (1985) ...with Tom Hanks
Mr. Mom (1983)... aka Mr. Mum (1983)
Love at First Bite (1979)
Dirty Little Billy (1972)

Ismail Kadare

Ismail Kadare, Writer
Ismail Kadare, who has won the first International Man Booker Prize, is without doubt the most creative and original figure in contemporary Albanian letters. He is, in addition, the only Albanian writer to enjoy a broad international reputation. Kadare’s talents have lost none of their innovative force over the past four decades. His courage in attacking literary mediocrity within the Communist system brought a breath of fresh air to Albanian culture in the sombre years of imposed conformity.

Joseph DioGuardi

Joseph DioGuardi.

Born in the Bronx, New York, on September 20, 1940, Joseph J. DioGuardi moved to Westchester County with his immigrant parents, brother, and sister in 1957. He is a 1958 graduate of Fordham Preparatory School, and in 1962 he graduated with honors from Fordham University.

DioGuardi served for twenty-two years, twelve of them as a tax partner, with the international accounting firm of Arthur Andersen & Co., one of the first public advocates of governmental fiscal responsibility. In November 1984, he brought his extensive professional and volunteer experience to Congress, when he became the first practicing certified public accountant ever elected to the U.S. House of Representatives.

In Congress, DioGuardi took the lead in sounding the call for truth in federal budgeting, accounting, and reporting and in bringing financial accountability to Capitol Hill. He was the original author of the Chief Financial Officer's Act, signed by President George Bush in 1990, which mandated the assignment of a CFO to each major department and agency of the U.S. government. Charles Bowsher, former Comptroller General of the General Accounting Office, said in testimony before the U.S. Senate that since the enactment of the bill, "we have seen important progress in directly confronting serious financial management weaknesses.

THE ALBANIAN QUESTION LINGERS

by Hon. Joseph J. DioGuardi
(Note—This article is based on a keynote address delivered by the author in Washington, DC, on July 14 to a conference on the future of Albanians in the Balkans, which was sponsored by the foreign intelligence division of the U.S. State Department and the Central Intelligence Agency.)

* * * *

Thank you for this opportunity to speak about the political and economic challenges facing the Albanians in the Balkans today and how these challenges, if unaddressed, may affect the peace and stability of Southeast Europe. My wife and Balkan Affairs expert, Shirley Cloyes, is with us today. We have just returned from a fact-finding trip to Kosova, and Shirley will deliver a report, entitled “Kosova Adrift,” to foreign policy leaders in the House and Senate this week.

Unification Is Not the Answer.

First, let me say where I stand (and have always stood) on political unification of Albanian lands, which would require changes in existing borders. It is the question that seems to provoke the most fear among foreign policy experts concerned about lasting peace and stability in the Balkans. (It is also used by traditional adversaries of the Albanian people and of Muslims, in general, to stoke the fires of racism and ethnic hatred.)

In short, I do not support Albanian unification and have never proposed it as a solution for seven million Albanians living side by side today in Southeast Europe. Nor does anyone on the board of the Albanian American Civic League (the independent volunteer lobby that I founded in 1989). In fact, I have not seen any mainstream support for political unification of Albanian lands in the Albanian community, not in the last twenty years since I left Congress. To be sure there are fringe groups and opportunists who talk about it from time to time, but they have little or no support in the Balkans or in the Albanian diaspora.

What about a Merger of Kosova and Albania?

The most likely marriage, from a logical point of view (because they are two sovereign states) would be Kosova and Albania, as key links to any process of Albanian unification. But I have not seen any meshing of political parties or thinking among the political elites and the Albanian people there that could even start the process. In fact, I believe quite the opposite is true because the Albanians of Kosova and Albania have had quite a divergent historical and political experience since emerging from the ashes of the Ottoman Empire in 1912. The terrible impact of Hoxha’s Stalinist Communist dictatorship on Albanians from Albania included complete isolation from Albanians in Kosova and created a vastly different cultural, spiritual, and economic environment.

On the other hand, I believe that the idea of unification or “Greater Albania” is a tool for Serbia’s lobby and its allies in Washington and Brussels to distract us from the need of Serbia to fully democratize and integrate into Europe. The late dictator Slobodan Milosevic used the concept to scare Europe about “Albanian Muslims”and further marginalize the Albanian people of Kosova, while he pursued his plan for “Greater Serbia,” achieved in part with the creation of Srpska. (Milosevic’s successors are now continuing his Serbian empire “dream” by expanding Serbia into Mitrovica in northern Kosova, through the de facto partition of Kosova against the will of the United Nations and the European Union.) Finally, there is no doubt in my mind that any changes in borders today in Europe would lead to more damaging and needless political instability with other gerrymandered ethnic groups like the Hungarians, who are divided into Hungary, Serbia (Vojvodina), Romania, and Slovakia, and the Kurds, who are likewise divided, but live contiguously, in Turkey, Iraq, and Iran.

Majority Control and Minority Rights—The Only Real Solution

So what is the answer for the Albanian people? In Kosova, it is majority control and minority rights and integration into the European Union. Kosova has a 92 percent Albanian majority. It deserves to be independent. Its borders were not changed since Yugoslavia disintegrated—they were merely upgraded from Republic/provincial to national. Kosova’s borders should not be changed now to satisfy Serbia and Russia. (By the way, Russia should be confronted frequently and loudly by the EU and the United States for meddling in European domestic and foreign policy.) Furthermore, minority rights for Albanians in Montenegro, Presheva, Greece, and Macedonia must be held to the highest international standards to prevent further political and economic instability in those Albanian lands bordering Kosova and Albania. (It is ironic that the Ahtisaari plan gives Serbs in Kosova the best minority rights of any in Europe, and yet the Albanians in Presheva and in Montenegro are subject to apartheid-like conditions even today.)

Greece and Turkey must acknowledge the existence of large Albanian minority populations and protect the language, cultural, and economic rights of Albanians living in their countries as citizens or guest workers. Greece, moreover, must resolve the festering wound of the Albanian Cham population driven out of Northern Greece during and after World War II. (Chameria has become Europe’s Palestinian problem requiring repatriation and/or compensation through negotiations for a mutually agreed upon plan.) Finally, Slav-dominated Macedonia must implement all of the Ohrid Agreement provisions and stop manipulating the Albanian political parties there, exacerbating tensions between them—tensions that in recent days have degenerated into violence.

European Union Membership for Albania and Kosova

In Albania, the government remains weak and ineffective. The nearly two decades of strife between the Democratic and Socialist parties has left the country mired in corruption and destabilized by scandals, the most recent involving the sale of Chinese arms to U.S. soldiers in Afghanistan, which has resulted in allegations of a cover-up by our own embassy. For years, the problems of Albania were ignored as long as the government kept quiet about the status of Kosova. The time has come to insist on a much higher political, judicial, and economic standard there, and to become involved in the transformation of the society, which, like Kosova, remains robustly pro-American. Until that happens, Albania unfortunately will be no closer to joining the EU than it was ten years ago, leading to more corruption, economic stagnation, and political instability.

Whether or not Albania and Kosova are admitted to the EU (and every effort should be made to accelerate their admission), the answer cannot be just law enforcement in which Albanians are locked inside their borders and traffickers and smugglers are intercepted and jailed. The real and only answer is for the United States and the European Union to insure economic development, integration, and the protection of human and civil rights. Albanians should be given the visas that Serbs recently received to work and travel throughout Europe. Kosova’s human capital, for example, is potentially one of its best exports, with a young, hard-working, and entrepreneurial population, of which 500,000 are unemployed, and many more are under-employed. Albanians speak English and many other languages, have broad business dealings with each other and with other Europeans, and have a great propensity for democracy.

Conclusion

The answer to preventing a violent response to conditions in Albanian territories is not unification. The West, led by the United States, must ensure Kosova’s control over its territory by preventing the partition of the North and investing in education, infrastructure, economic development, and human rights for all Albanian populations in the Balkans. The United States spent over a billion dollars leading the NATO war against Serbia in 1999. The United States also spent a huge amount of political capital in leading the way for Kosova to become an independent state in February 2008. It would now be foolish to abandon this great investment by “outsourcing” the future of Kosova and all Albanians in the Balkans to the European Union, which has always been divided on the “Albanian question.” If the United States does not lead now by confronting Russia, Serbia, and Greece in the Balkans, we will be forced to clean up another Balkan mess in the future, as we have always done in the past. And, in any case, that would be no way to treat the only real friends that we have there—the Albanian people.

July 25, 2008

Former Congressman Joe DioGuardi is the founding President of the Albanian American Civic League.